اینجا نت‌ها به چای واژه‌ها نکوهش می‌کنند » اصفهانیا

اینجا نت‌ها موسیقی به‌جای واژه‌ها می‌ستایند، واژه‌ها به احترام هجا کنار رفته تا برای بزرگ‌مرد تاریخی که موسیقی را با فلسفه پیوند داده است، بنوازد، صدای جادویی تنبور این ساز چند هزارساله بهترین نتی است که می‌توان برای نکوهش ابونصرفارابی در حوزه موسیقی زده بشود و با پیوند اشعار مولانا که برگرفته از آرا فارابی است، به یاد این اندیشمند در حوزه موسیقی پرداخت، اینجا برنامه«شب فارابی» است، جایی که آواز، نت‌ها و موسیقی کنار هم جمع آمده و بار دیگر نشان دهد که قوت آنان از هزاران واژه و سخنرانی برای نکوهش افراد و یادآوری خدمات آنان زیاد تر است.

اختصاصی‌برنامه بزرگداشت حکیم ابونصرفارابی به همت دفتر تخصصی موسیقی اداره هنری شهرداری اصفهان طی دو اختصاصی‌برنامه موسیقیایی« شب فارابی» و «بازدید آرای موسیقی فارابی» طی دو روز در هنرسرای خورشید اصفهان برگزار شد.

تاثییر آرا فارابی بر اشعار مولانا

در برنامه اول «شب فارابی» حسن منصوری، موسیقی‌دان و‌ نوازنده نی در برنامه اول «شب فارابی» که با  اجرای تنبور نوازی علی‌اصغر رحیمی، موسیقی‌دان و نوازنده ایرانی همراه می بود، با اشاره به سابقه سازها در کاوش‌های باستانی، اظهار کرد:کاوشگران در کاوش‌های باستان‌شناسی در ایران به مهری برخوردند که قدمت آن به ۴۰۰ هزار قبل میلاد مسیح بر می‌گشت، در عکس این مهر چند نفر که در حال نواختن ساز چنگ، طبل به همراه فردی که حالت بدنش نماینگر این است که در حال خوانندگی است را نشان می‌داد، این کاوش باستانی به همراه دیگر کاوش‌های باستانی نشاندنی دهد که کشورمان ایران در حوزه سازها چه قدمتی دارد.

او در ادامه گفت: تنبور یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایرانی است  که در کاوش‌های باستان‌شناسی چندین دفعه عکس آن را در اشیا باستانی دیده‌شده است و احتمالا بتوان او گفت تنبور اولین ساز ملودی سپس از طبل است که جعبه تشدید صدا دارد و حکیم ابونصر فارابی نسبت به این ساز با قدمت مطالعات فروانی انجام داده و آرا بسیاری نسبت به آن دارد.

این استاد موسیقی با اشاره به نقش حکیم ابونصر فارابی در موزه موسیقی تصریح کرد: فارابی اولین کسی بوده که مقالات علمی در رابطه علم موسیقی در جهان نوشته است و علاوه بر آن اشعار مولانا تحت تأثیر مقالات ابونصر فارابی سروده شده است و سپس از مولانا صوفیان مولویه در جلسات ذکر از همراهی موسیقی از اشعار مولانا که از آرا فارابی منفعت برده، منفعت گیری می‌کردند.

 در ادامه این مراسم علی‌اصغر رحیمی، موسیقی‌دان و نوازنده ایرانی، «الحاون و مقامات» را در قالب تنبورنوازی و آوازخوانی اجرا کرد؛ در این برنامه رحیمی در قالب چهار اجرا چند نوشته مرتبط با فارابی را در نظر گرفته می بود و احتمالا بتوان او گفت تنبورنوازی برای این برنامه به این خاطر می بود که فارابی بیشتر از هر ساز فرد دیگر به این ساز پرداخته است و این ساز را به دو دسته تنبور بغدادی و تنبور خراسانی تقسیم و از آن یاد می‌کند.

در اجراها رحیمی قطعاتی با در نظر گرفتن فواصل پرده‌ای که فارابی در رابطه ۱۲ مقام موسیقی قدیم ایران به آن پرداخته است را با ساز و آواز اجرا کرد و جهت استقبال شدید مخاطبان برنامه قرار گرفت.

اهمیت مطالعه آرا فارابی در حوزه موسیقی

روز دوم برنامه شب فارابی با «بازدید آرای موسیقی فارابی» با سخنرانی بابک خضرایی، استادیار دانشگاه موسیقی و عضو هیئت مدیره کانون پژوهشگران خانه موسیقی در هنرسرای خورشید برگزار شد، در این نشست دو ساعته، خضرایی ضمن تشریح نقش آرا و اندیشه‌های فارابی اظهار کرد: مطالعه آرا این اندیشمند، امروزه تأثیر به سزایی در حوزه موسیقی دارد، منتهی با این شرط که این مطالعه، فقط یک مطالعه باستان‌شناسی نباشد.

او افزود: مطالعه آرای فارابی مشخص می کند که تعداد بسیاری مطالبی که در آن دوران نقل بوده و روشی که به کار گرفته امروزه می‌تواند الگویی برای مطالعات و عمل باشد به‌گفتن‌مثال در نوشته دستان بندی تنبور خراسانی شباهات‌های بسیاری بین آنچه فارابی نقل کرده با محتوای مطالعات کتاب دایره المعارف سازهای ایران پر مورد دوتار خراسانی اشاره‌شده است، وجود دارد.

این استادیار گروه موسیقی در ادامه گفت: شباهت‌های آرا فارابی با مباحث امروزی در حوزه موسیقی شگفت‌انگیز است به‌گفتن‌مثال در او گفت و گو پیوند شعر و موسیقی، فارابی آرایی همچون گونه‌های آواگونه و‌ یا گونه‌های تحریرگونه دارد که باز این آرا به ما یادآوری می‌کند موسیقی در روزگار ما هم بر همین مبنا بوده است که نمونه بارز آن را می‌توان در آرا تاج اصفهانی مشاهده کرد که وی پافشاری می‌کرد:اول شعر و سپس تحریر را تحویل بده که این مسئله را فارابی با ادبیات دیگر گفتن می‌کند.

او او گفت: در حوزه مطالعات ریتمیک یا دگرسازهای ریتمی ناظر هستیم در اینجا هم فارابی پیشنهاد‌هایی دارد که مجدد ناظر هستیم این آرا در ردیف موسیقی و موسیقی‌دانان ایرانی قابل‌مطالعه، بازدید و تدوین است.

خضرایی پافشاری کرد: مطالعه آرا حکیم ابونصر فارابی،فقط مطالعه این که دریابیم این فرد درگذشته چه آرایی داشته نیست، بلکه می‌تواند آرایی بر موسیقی‌دانان امروز چه ازلحاظ راه حلهای نظری و چه ازلحاظ عملی داشته باشد.

الزام پرداختن به اندیشه‌های فارابی در حوزه موسیقی

در ادامه سجاد رضایی، مدیر دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان اظهار کرد: دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان به‌غیر از جنبه‌های پژوهشی، علمی و تشکیل آثار موسیقیایی، اجرای صحنه موسیقی یکی دیگر از جنبه‌های مهم این دفتر است که تا کنون به آن پرداخته است.

او در ادامه گفت: با وجود این که این شخصیت بزرگ‌ترین فیلسوف قبل از ابن‌سینا و یکی از نوابغ بشری بوده که کتاب «الموسیقی الکبیر» که یکی از بزرگ‌ترین منبع های تئوری موسیقی را نوشته است، هیچ اتفاقات خاصی در سرزمین برای وی تا بحال برگزار نشده و تنها به نام‌گذاری یک روز در سال به نام ابونصر فارابی اکتفا شده است.

مدیر دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان تصریح کرد: هرچند بزرگانی در سرزمین ما شرح‌ها و کتاب‌هایی درمورد آرای موسیقی فارابی داشته‌اند، اما حق نوشته آن‌طور که درخور این شخصیت باشد و نقش مؤثر وی در تشریح موسیقی قدیم ایران، ادا نشده است، از این‌رو دفتر تخصصی موسیقی شهرداری در راستای ماموریت های خود که گسترش و ترویج خدمات تخصصی موسیقی به عموم شهروندان است، عمل به برگزاری اتفاقات «بزرگداشت ابونصر فارابی» کرده است.

در آخر برنامه روز دوم گروه موسیقی، پژوهشی که متشکل از جوانان علاقه‌مند و مستعد موسیقی به سرپرستی حمیدرضا حسن‌پور، در قالب چهار اجرای پژوهشی به هنرنمایی پرداختند، از ویژگی این اجراها پژوهش محور بودن آن بر پایه آرای فارابی می بود، به‌طوری که قبل از اجرای گروه حمیدرضا حسن‌پور، سرپرست گروه موسیقی او گفت: نظر به اهمیت آرا فارابی در حوزه موسیقی، این گروه موسیقی تصمیم گرفت اجراهایی در موسیقی دستگاهی داشته باشد، هر چند برای این اجراها زمان وقتی مختصر و فشرده تمرین شده، اما تلاش شده است به نوشته وزن در آرای فارابی پرداخته بشود.