آیا حدیث کساء معتبر است؟ » اصفهانیا

به گزارش «مبلغ»- کساء یا رواَنداز و جامه و عبا، در ادبیات شیعی، ماجرایی را تداعی می‌کند که به نزول آیه ۳۳ سوره احزاب (معروف به آیه تطهیر) انجامید؛ همان گزارش معروف درمورد این که پیامبر اسلام به خانه هم‌سرش اُم‌سلمه رفت و دخترش فاطمه (س) و هم‌سر و فرزندان او را زیر کَسوَت و جامه یا پارچه یا روانداز یا عبایی خیبری گرد آورد و او گفت: «خدایا! اینان اهل‌ بیت منَند؛ آنان را از هر گونه پلیدی پاک کن».

این روایت در تعداد بسیاری از کتاب‌های روایی آمده است. امروز هم برخی از شیعیان همین ماجرا را به تفصیل در قالب «حدیث کساء» در محافل خود می‌خوانند. این حدیث که در قالب نسخه‌های گوناگون و زیاد آمده، از طریق کتاب معروف مرحوم شیخ عباس قمی؛ یعنی مفاتیح الجنان فراگیر شده است.

خبر مرتبط

احتمالا گسترده‌ترین پژوهش درمورد اعتبار این حدیث، تحقیق آقای محمد محمدی‌ری‌شهری در کتاب اهل‌بیت در قرآن و حدیث باشد. او هم‌این چنین در مصاحبه‌ای مندرج در «کیهان فرهنگی [۱]» به بی‌اعتباری این حدیث اشاره کرده است. قسمت‌هایی از آن تحقیق بدین شرح گزارش می‌بشود:

تا این‌جا روشن شد که حدیث کساء به شرحی که گذشت، قطعی … و گفتن‌گر یکی از با اهمیت ترین خصائص اهل‌بیت رسول خداست، لیکن در این اواخر حدیثی به گفتن حدیث کساء شایع گردیده که پایه و اساسی ندارد، نخستین محدّث معروفی که بی‌مبنا بودن این حدیث را اعلان کرد، مرحوم محدّث قمّی است و شگفت‌انگیز این که ایشان اجازه نمی‌داد فردی بر مفاتیح الجنان مسئله‌ای بیافزاید و به انجام‌دهنده این کار نفرین می‌فرستد، ولی با این حال می‌بینیم که حدیث مذکور بدان افزوده شده است. دلایل بی‌پایه بودن این حدیث زیاد است که اینک به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

1. این حدیث در هیچ یک از کتب معتبره فریقین وجود ندارد؛
2. مرحوم محدّث قمّی در کتابمنتهی الآمالبعد از این که حدیث کساء را علی الاصول از احادیث متواتره معارفه می‌کند درمورد حدیث شایع شده می‌نویسد: «امّا حدیث معروف به حدیث کساء که در زمان ما شایع است، به این کیفیت در کتب معتبره معروفه و اصول حدیث و مجامیع متقنه محدّثان دیده نشده و می‌توان او گفت از خصائص کتاب منتخب [طریحی] است»؛
3. نخستین کتاب که این حدیث را بی‌سند نقل کرده، کتاب منتخب است؛ [یعنی] از صدر اسلام تا نزدیک به هزار سال سپس، از این حدیث هیچ اثری در کتب حدیثی دیده نمی‌بشود؛
4. شگفت‌انگیز این که این حدیث بی‌سند در حاشیه کتابعوالمباسند می‌بشود!
5. سلسله سندی که برای این حدیث در حاشیه عوالم ذکر شده به قدری اشکال دارد که اگر فردی از علم رجال کم‌ترین اطّلاعی داشته باشد، نادرست بودن آن را آشکارا تشخیص می‌دهد؛
6. متن حدیث علاوه بر این که ناموافق همه متن‌های معتبر است، سستی‌هایی دارد که بر اهل درنگ و دقّت پوشیده نیست[۲].

هم‌این چنین آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی درمورد ناخرسندی شیخ عباس قمی از چاپ این حدیث در مفاتیح الجنان حرف های است:

حدیث معروف به حدیث کساء که در زمان ما شایع است، به این کیفیت در کتب معتبر و معروف و اصول حدیث و مجامیع متقنه محدثین دیده نشده، می‌توان او گفت از خصائص کتاب منتخب است. از این‌رو، جناب ایشان آن را در مفاتیح الجنان نیاورده است و ناشران بر خلاف میل آن بزرگوار آن را در آخر مفاتیح اضافه کرده‌اند [۳].

سخن شیخ عباس قمی در این‌باره این چنین است:

این گنه‌کار روسیاه، عباس قمی سپس از آن‌که مفاتیح الجنان را تألیف نمودم و در اقطار انتشار گشت، به خاطرم رسید که در طبع دوم آن، بر آن زیاد کنم دعای وِداعی برای ماه رمضان و خطبۀ روز عید فطر و … لاکن دیدم هر گاه این کار را کنم فتح بابی بشود برای تصرف در کتاب مفاتیح و بسا بشود برخی از فضولان سپس از این در آن کتاب برخی از ادعیۀ دیگر بیافزایند یا از آن کم کنند و به اسم مفاتیح الجنان در بین مردم ترویج دهند لاجرم کتاب را به همان حال خود گذاشتم … و به لعنت خداوند قهّار و نفرین رسول خدا و ائمّه اطهار (ع) واگذار و حواله نمودم فردی را که در مفاتیح، تصرف کند [۴].

پانوشت‌ها

[۱]. شماره ۲۱۲، خرداد ۱۳۸۳.

[۲]. محمد محمدی‌ری‌شهری، اهل‌بیت در قرآن و حدیث، ج ۱، ص ۳۸.

[۳]. ناصر مکارم شیرازی، مفاتیح نوین، ص ۱۱۹۷.

[۴]. عباس قمی، مفاتیح الجنان، ص ۹۵۴، چاپ هفتم، شرکت به‌نشر، ۱۳۹۲.

منبع:

دین آنلاین