برگزاری هم‌اندیشی انجمن صنفی وی‌اودی / شتابِ قانون‌گریزِ دیجیتال و تلاش برای انتظام‌بخشی به پلتفرم‌ها

در این هم‌اندیشی که عصر روز دوشنبه چهارم دی ماه در تالار امیرخانه خانه هنرمندان از سوی انجمن صنفی شرکت‌های نمایش ویدیویی برخط برگزار شد، نویسندگان هشت مقاله پذیرفته شده، نتیجه تحقیقات خود را اراعه کردند.

محمدمهدی عسگرپور دبیر انجمن صنفی شرکت‌های نمایش ویدیویی برخط، کامبیز نوروزی حقوق‌دان، مهدی کوهیان حقوق‌دان، افشین اصغری، علی افتخاری، مهرک محمودی، علی شاکر و حمیدرضا حیدرپور نویسندگان مقالات بودند که هر یک به شکلی خلاصه درمورد تحقیق خود سخن انها گفتند. اشاره به او گفت و گو رگولاتور و تنظیم‌گری، حریم خصوصی، مقدار مخاطبان و حالت وی‌اودی‌ها در ایران، او گفت و گو پادکست و نوشته حریم خصوصی از سرفصل‌ها موارد نقل شده در این جلسه می بود.

آمار و اطلاعات وی‌اودی‌ها در بازار ایران و خاورمیانه

علی شاکر نویسنده مقاله «بازدید تجارب بازار کسب و کار نمایش ویدیویی برخط در خاورمیانه و جهان» با تمرکز بر سه سرزمین ایران، امارات و مصر بر پایه آمار و تحقیقات توضیحاتی را درمورد حالت بازار وی‌اودی‌ها اراعه کرد.

او در بخشی از سخنان خود او گفت: انتظار می‌رود ظرفیت بازار رسانه و سرگرمی خاورمیانه تا آخر سال ۲۰۲۳ به ۳۹.۰۵ میلیارد دلار برسد و با نرخ رشد سالانه مرکب ۹.۴۱% تا سال ۲۰۲۸ به ۶۱.۲۳ میلیارد دلار برسد.

قسمت دیگر تحقیقات شاکر به پیش‌بینی‌ها درمورد بازار ایران تعلق داشت: پیش‌بینی می‌بشود تعداد کاربران VOD در ایران تا سال ۲۰۲۸ به ۴۵.۹ میلیون نفر افزایش یابد و این چنین پیش‌بینی می‌بشود درآمد بازار VOD در ایران تا سال ۲۰۲۸ به ۴۶۲.۱ میلیون دلار آمریکا برسد.

علی شاکر بازه سنی ۲۴ تا ۳۵ سال را به گفتن بازه سنی عمده مخاطبان وی‌اودی‌ها در مصر و امارات متحده عربی گفت و این چنین در قسمت دیگر تحقیق خود به نوشته هوش مصنوعی و نقشی که می‌تواند در وی‌ادی‌ها ایفا کند اشاره کرد و او گفت: در وی‌اودی‌ها می‌توان دوبله را به وسیله هوش مصنوعی به طوری دیگر انجام داد به این ترتیب که همان کلمه‌ها را با همان لحن و صدا به هر زبانی که می‌خواهیم ترجمه کنیم. این اتفاق زیاد خوبی است که می‌تواند در وی‌اودی‌های داخل سرزمین بیفتد.

ساترا باید جدا گانه بشود

جلسه با اراعه تحقیق «برسی قیاس‌ای نظارت بر محتوای آثار نمایشی سینمای خانگی در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی» از سوی افشین عزیزی ادامه یافت. مهدی کوهیان و عزیزی به طور مشترک این تحقیق را نوشته بودند. عزیزی با اشاره به این که پایه‌ی تحقیق از اختلاف نظرها در قوانین و مقررات حاضر، اغاز شده است او گفت: در بین سازمان‌هایی که در سرزمین ما وجود دارند سه سازمان و نهاد مدعی نظارت بر وی‌اودی‌ها بودند که این سه شامل وزارت ارتباطات و فناوری، سازمان صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

به حرف های عزیزی در این تحقیق دلایل رد یا تایید نظارت هر یک از این نهادها مورد بازدید قرار گرفته است: ماموریت های وزارت ارتباطات فناوری زیاد تر حوزه‌های تمهیدات شکلی را در برمی‌گیرد و صلاحیت‌های این وزارت‌خانه به حوزه محتوای صوت‌وتصویر نمی‌تواند ورودی داشته باشد.

او درمورد صداوسیما او گفت: یک قسمت از عکس العمل صداوسیما به وی‌اودی‌ها بر پایه بند «ب» نظریه تفسیری شورای نگهبان است که نظریه زیاد معروفی محسوب می‌بشود. در اینجا از شورای نگهبان نظر خواستند که آیا امکان تاسیس تلویزیون و رادیوی خصوصی در ایران وجود دارد که نظریه تفسیری شورای نگهبان این می بود که این چنین امکانی وجود ندارد و مطابق اصل ۴۴ این در اختیار سازمان صداوسیماست. یقیناً حقوق‌دان‌ها نسبت به این قضیه ایراداتی را داخل می‌دانند چون تا این مدت تفسیر موسع از صوت و عکس فراگیر وجود ندارد.

عزیزی او گفت: هنگامی سازمانی خودش تولیدکننده محتوا و تولیدکننده سریال است، نمی‌تواند به گفتن نهادی که صدور مجوز انجام می‌دهد قرار گیرد. تعارض منافعی که در این عرصه وجود دارد نقش صداوسیما را با ابهام جدی حقوقی روبه رو می‌کند و علتمی‌بشود از نظر حقوقی نتوانیم این سازمان را به گفتن سازمانی سالم برای نظارت در حوزه وی‌اودی در نظر بگیریم. مرکز پژوهش‌های مجلس هم در شهریورماه تحقیقی انجام داده که بر پایه نتیجه آن جمع‌بندی شد ساترا استقلالی از سازمان صداوسیما ندارد و بر همین مبنا ملزوم است اگر قرار باشد ساترا در این عرصه به فعالیت ادامه دهد باید استقلال داشته باشد و بودجه و منبع های انسانی آن از سازمان صداوسیما جدا گانه باشد.

او به قسمت دیگر تحقیق خود که نقش وزارت ارشاد می بود اشاره کرد و او گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئول صدور مجوز، نظارت بر مراکز هنری، مجوز ساخت فیلم و آثار هنری و توزیع و تکثیر فیلم است. اگر بخواهیم به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی بپردازیم ابتدا باید بگوییم که این شورا از نظر قانونی خلاء دارد و با این وجود شورای عالی انقلاب فرهنگی در طول سال‌ها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را به گفتن صادرکننده مجوز می‌بینند.

او با اشاره به «آفکام» نهاد تنظیم‌گر در انگلستان و این چنین نهاد تنظیم‌گر در آمریکا اصرار کرد که با اهمیت ترین تفاوت این‌ها با ساترا در این است که این نهادها با پایه‌ی قانونی راه اندازی شده‌اند و در ادمه به جزئیات تفاوت‌های اعضای آن‌ها با شیوه مدیریت ساترا اشاره کرد.

لزوم تکیه بر صنف

کامبیز نوروزی حقوق‌دان و نویسنده مقاله «معمای نظام حقوقی آثار دیداری و شنیداری در جهان ژلاتینی دیجیتال» سخنان خود را این چنین اغاز کرد:‌ علتزندگی، با جهان دیجیتال تحول کرده است و شدت این تحول در همه تاریخ بشریت بی‌سابقه است. بعضی اوقات زمان‌ها فهمیدن این نوشته برای ما سخت است. همانند وقتی که با شدت زیاد بالایی از جاده عبور می‌کنیم و هرآنچه کنار جاده است را همانند یک خط ممتد می‌بینیم. مبدعان دیجیتال هم از جزئیات حاضر در آن دچار شگفتی شده‌اند و باید بگویم که جهان دیجیتال روانشناسی ما را تحول داده است.

این حقوق‌دان در ادامه گفت: در ایران حقوق‌پذیری رسانه‌های دیداری شنیداری نسبت به دیگر جاها دشوارتر است و علت آن به این برمی‌گردد که ما در اینجا دچار یک حالت بی‌حقوقی هستیم. حالت بی‌حقوقی زیاد وخیم‌تر از حالت بی‌قانونی است، چون حقوق فقط قانون نیست. در حقوق عرف هست، اما مداخلات دولت اجازه شکل‌گیری عرف را نمی‌دهد. شورای عالی انقلاب فرهنگی از نظر اصول بدیهی حقوق نمی‌تواند چیزی در حد قانون تصویب کند، اما این کار را انجام می‌دهد.

نوروزی او گفت: جهان دیجیتال غیرقابل کنترل است. امکانی که جهان دیجیتال تشکیل می‌کند تقریبا کنترل آن را غیرممکن می‌کند. زیاد فیلم‌ها با همین موبایل ساده گرفته و انتشار می‌بشود. این عوامل یک محیط غیرطبیعی تشکیل می‌کند که در آن نظم و قاعده‌ای وجود ندارد. یک زمان ارشاد مدعی وی‌اودی‌ها می بود و اکنون تلویزیون مسئول است.

او او گفت: در این حالت تنها یک روش وجود دارد تا صاحبان رسانه‌های دیداری شنیداری بتوانند خود را محفوظ نگه دارند و آن هم اشتراک صنفی است. این حرکت مشترک صنفی قیمت حقوقی دارد.

قدم صنف برای انتظام‌بخشی

محمدمهدی عسگرپور دبیر انجمن که مطرح انتظام‌بخشی نمایش ویدیویی برخط را در هم‌اندیشی تشریح می‌کرد درمورد دلایل تهیه این مطرح او گفت:‌ این مطرح نظر انجمن صنفی شرکت‌های نمایش ویدیویی برخط برای تنظیم‌گری حوزه محصولات دیداری و شنیداری است، یعنی همین حوزه‌ای که امروز جلسه درمورد آن راه اندازی شد.

او برای ورود به او گفت و گو، از صنعت فیلم و سینما اغاز کرد و آمار تعداد بلیت‌های فروش رفته در سال‌های سپس از انقلاب برشمرد و او گفت: در سال ۶۴، ۷۷ میلیون بلیت فروخته شد تا سال ۶۹ که بیشترین فروش تاریخ سینمای ایران سپس از انقلاب است ۸۱ میلیون بلیت به فروش رفت و تا قبل از سال ۷۶ تعداد بلیت‌ها نزدیک به ۵۰ میلیون می بود و در سال ۷۶ به ۳۹ میلیون بلیت رسید. ۱۰.۹ میلیون تعداد بلیت‌های فروش رفته در سال ۸۹ است و در سال ۹۵، ۲۵ میلیون بلیت و در سال ۹۹ به علت کرونا ۷ میلیون بلیت فروش رفت و در سال ۱۴۰۱، ۱۳.۵ میلیون بلیت به فروش رسید.

عسگرپور درمورد حالت تلویزیون او گفت:‌ اکنون تلویزیون ۶۰ شبکه سراسری، برون‌مرزی و استانی با نزدیک به ۸ هزار میلیارد بودجه دارد که همین تلویزیون در دهه ۶۰ با نزدیک به ۸۰ درصد مخاطب، دو شبکه تلویزیونی و پنج شبکه رادیویی داشت. اکنون مخاطبان تلویزیون را می‌توان ۲۵ درصد متصور می بود. یقیناً تهیه آمار در سرزمین ما زیاد سخت است. بعضی اوقات اوقات فکر می‌کنم از سوی نهادهای دولتی تلاشی وجود دارد که آمار دقیق و کاملی اراعه نشود. قسمت خصوصی نیز هنگامی با نهادیی روبه رو می‌بشود که از دادن آمار شفاف خودداری می‌کنند، آن‌ها هم به این سمت می‌روال. در بی‌خبری و کم‌خبری با همین اتفاق‌ای روبه رو می‌شویم که اکنون در جامعه ما اتفاق می‌افتد.

دبیر انجمن او گفت: ما با وضعیتی روبه رو هستیم که در عرصه فضای مجازی تا دو سه سال قبل او گفت و گو وی‌اودی‌ها می بود تا این که اطلاعات و آمار به ما می‌گوید حجم عمده منفعت گیری حجم ترافیک هم‌وطنان ما از پلتفرم‌های خارجی و مشخصا اینستاگرام است. از اینستاگرام ماهیانه یک میلیارد کاربر منفعت گیری می‌کنند که سرزمین ما رتبه هفتم را در این عرصه دارد، نزدیک به ۲۴ تا ۲۵ میلیون نفر از ایرانیان از اینستاگرام منفعت گیری می‌کنند.

عسگرپور او گفت: در عرصه رگولاتوری، تولد ساترا به طوری می بود که این نهاد همزمان نقش بازیگر را ایفا می‌کرد و پشتوانه قانونی نداشت، به این علت مقررات صادرشده از سوی آن هم مشکل قانونی داشت.

او به چند اصل و مسئله پراهمیت در حوزه انتظام‌بخشی وی‌اودی‌ها این چنین اشاره کرد: اصل قانونی جرم و مجازات، اصل تناسب جرم و مجازات، مراعات اصول دادرسی و تجدیدنظرخواهی، دقت و استعانت به وجدان عمومی در تشخیص تخلف از نکات مهم در او گفت و گو انتظام‌بخشی می باشند.

عسگرپور یادآور شد: مواردی که در مطرح انتظام‌بخشی به آن اشاره شده عمدتاً نکاتی‌اند که در چند سال قبل فعالان عرصه وی‌اودی دچار آن بوده‌اند.

او او گفت: با اشاره‌ای به آماری که در ابتدای او گفت و گو به آن اشاره کردم باید یادآور شوم که نیاز می بود وقتی که افولی اتفاق می‌افتاد چراغ قرمزهایی روشن بشود تا به جای شکل‌گیری اداره‌کل‌های متعدد راهکاری برای مشکلات تشکیل شده اشکار بشود. ما در این روال مزیت‌های نسبی خودمان و بازار جهانی‌مان را از دست می‌دهیم.

عسگرپور در جواب به این سوال که در مطرح انتظام‌بخشی نقش صنف در عرصه قضاوت‌ها چطور در نظر گرفته شده و این چنین برنامه‌ها برای پیوستن به کپی‌رایت جهانی چیست، او گفت:‌ او گفت و گو قضاوت در مطرح انتظام‌بخشی در نظر گرفته شده است. در رابطه کپی رایت باید این را بگویم که برخی از منبع های سرزمین ما به علت مراعات نکردن کپی‌رایت از بین رفت. از حساب‌های ما بابت فعالیت‌های غیرقانونی در سال‌های دورتر برداشت شده است. اگر ما به کنوانسیون بپیوندیم امکان پذیر در بدو امر به نظر آید که مشکل تشکیل می‌بشود اما نوشته شکل فرد دیگر دارد. در رابطه وی‌اودی‌ها ما فکر می‌کنیم مشکل عمده آنان با پخش ماهواره‌ای محصولاتشان است، اما عملا آن‌ها ضربه عمده را از تلگرام می‌خورند. به این علت او گفت و گو کپی‌رایت امکان پذیر در بدو امر با مشکلاتی همراه باشد اما در ادامه به سود است، چون خرید رایت آثار خارجی برای سرزمین ما به نسبت دیگر کشورها ارزان‌تر است و در کل می‌توان سود را زیاد تر دید.

صندلی رقابت یا رگولاتوری

مهرک محمودی در تشریح مقاله خود با گفتن «صداوسیما رگولاتور یا رقیب» او گفت: هنگامی مدیر صداوسیما روی صندلی رگولاتور می‌نشیند از رونق بازار وی‌اودی‌ها استقبال می‌کند، اما آیا هنگامی به گفتن بزرگترین تولیدکننده محتوای تصویری در جایگاه رقیب هم قرار می‌گیرد این استقبال اتفاق می‌افتد؟

محمودی با اشاره به تحقیقی که در رابطه دلایل استقبال مخاطبان از وی‌اودی‌ها صورت گرفته می بود، او گفت: مواردی چون تشکیل انگیزه در مخاطب، دسترسی سریع و آسان، ارزان بودن، آرشیو محتوایی، این که آثار دوبله و سانسور خوبی دارند، این که جانشین فرد دیگر ندارند مورد او گفت و گو بوده‌اند. این چنین تبلیغات شهری وی‌ودی‌ها هم در جذب مخاطب اثرگذار بوده است.

اوهمچنین درمورد انتخاب مخاطبان سپس از تماشای وی‌اودی‌ها او گفت: اگر به هر دلیلی دسترسی مخاطبان به محصولات وی‌اودی‌ها محدود بشود، بر پایه تحقیق صورت گرفته انتخاب مخاطب صداوسیما نخواهد می بود و آنان ماهواره یا پلتفرم‌های خارجی را انتخاب می‌کنند.

تصبره‌ای امیدوارکننده

مهدی کوهیان حقوق‌دان که مقاله‌ای با گفتن «تبصره ماده ۷۷، کورسوی امید در برزخ برنامه هفتم» را در جلسه هم‌اندیشی اراعه می‌کرد در ابتدای سخنان خود او گفت: تازه ترین تحولی که در حقوق مجوزها و شمول برخی از مواد اصل ۴۴ قانون اساسی که بر مجوزها اتفاق افتاده در این تحقیق مورد دقت بوده است. ماهیت نوشته ما درمورد یک تبصره است که همین امسال ذیل ماده ۷۷ قانون برنامه هفتم گسترش، الحاقی مجلس است و در آن سازمان صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملزم شده‌اند که با مراعات ماده یک و ماده هفت قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی عمل به صدور مجوز کنند.

کوهیان در ادامه گفت: یکی از مصادیق اخلال در رقابت که در ماده یک تعریف شده خودِ وجود سازمان صداوسیما در تنظیم‌گری است.

این حقوق‌دان او گفت: واگذاری مسئولیتی که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در رابطه وی‌اودی به صداوسیما صورت گرفته، برخلاف قانون اجرای سیاست‌های کلی نظام است و به نظر می‌آید بر پایه مصوبه برنامه هفتم قابل برسی حقوقی است.

او او گفت: مسئله زیاد مهمی که در این مصوبه تازه هست، تعیین محدودیت‌هایی برای زمان صدور مجوز برای کسب و کارها است. مهلت مشخصی هست که توسط هیئت مقررات‌زدایی و بهبود محیط کسب و کار تعیین می‌بشود و ورود این قسمت‌ها در این عرصه زیاد سودمند خواهد می بود. مرجع فرد دیگر برای شکایت از انحصار به وجود آمده است.

پادکست‌ها در نقش آموزش‌دهنده

علی افتخاری مترجم مقاله «پادکست یک رسانه غیراصلی برای یادگیری و پخش محتوای صوتی» درمورد این تحقیق و موضوعاتی که در آن نقل است، این چنین گفت: چهار محقق در این تحقیق نقش پادکست را به گفتن یک رسانه آلترناتیو یا غیراصلی یا جانشین بازدید کرده‌اند. پژوهش در این تحقیق بر دو زاویه دید اصرار داشته، یکی در نظر گرفتن پادکست به گفتن محتوای صوتی و فرد دیگر کاربرد آن برای آموزش است؛ کاربردی که پادکست‌ها در یک دهه تازه در عرصه آموزش و یادگیری دانش‌آموزان و دانشجویان داشته‌اند.

افتخاری اصرار کرد که بر پایه تحقیقات صورت گرفته در عرصه پادکست، این جمع‌بندی به وجود آمده که آن را نباید در دسته تهدیدها برای رسانه‌های قدیمی‌تر صوتی و تصویری در نظر گرفت.

او در ادامه گفت: این چنین در تحقیق فرد دیگر از سیاه‌پوستان آفریقایی یاد شده که توانسته‌اند به واسطه پادکست، فرهنگ خود را به سبکی همچون رادیو برای شنونده تداعی کنند و شنونده خود را در محیط‌های آنان فکر کند. در قسمت فرد دیگر این تحقیق وقتی که از کاربران پرسیده شده چه مقدار نسبت به کارکرد آموزشی پادکست آشنا می باشند ۶۰ درصد اظهار کردند مطلع‌اند و ۴۰ درصد ابراز بی‌خبری کردند.

افتخاری در جمع‌بندی این مقاله او گفت: نتیجه‌ای که گرفته می‌بشود شامل چهار مزیت مهم پادکست است؛ یک منبع خلاق برای کسب اطلاعات، عرصه‌ای برای فهمیدن زیاد تر، وسیله‌ای برای تحکیم توانایی تفکر خلاق و ابزاری برای یادگیری زبان‌های خارجی. پادکست‌ها را می‌توان از سطح شنیداری فراتر رفت و به سریال‌هایی اشاره کرد که پایه آن پادکست بوده است.

بازدید جایگاه حریم خصوصی در تولیدات نمایشی

حمیدرضا حیدرپور که از اصفهان به وسیله اسکایپ در برنامه هم‌اندیشی حاضر شده می بود درمورد تحقیق خود که در عرصه «جایگاه حریم خصوصی افراد در تولیدات نمایشی و حمایتحقوقی از آن» می بود او گفت: حریم خصوصی و الزامات مرتبط با آن از جمله صیانت همه جانبه از آن، یکی از با اهمیت ترین دغدغه‌های نظام‌های حقوقی است. کوششهای گوناگون و متنوعی در سطوح گوناگون صورت گرفته است تا حریم خصوصی افراد، دستخوش تهدید قرار نگیرد. نمونه بارز این عمل های، تصویب قوانین و مقرراتی است که با تکیه بر آن‌ها، نقض کنندگان حریم خصوصی افراد، تحت تعقیب قضایی قرار می‌گیرند تا از این طریق، موارد مداخله غیرقانونی در حریم خصوصی افراد، به حداقل ممکن برسد.

او در ادامه گفت: یکی از عرصه‌هایی که امکان نقض حریم خصوصی افراد در آن، بالاست، تولیدات نمایشی می باشند. حجم این تولیدات، به طور روزافزونی در حال گسترش است. سوال این است که چه سازوکارهایی به منظور صیانت از حریم خصوصی در تولیدات نمایشی در نظام حقوقی ایران وجود دارد و آیا این نظام حقوقی توانسته است حمایتبایسته و با لیاقت از حریم خصوصی افراد در تولیدات نمایشی به عمل آورد یا خیر؟

حیدرپور او گفت: فرضیه ابتدایی این است که در نظام حقوقی ایران، قواعد و قوانین خاصی به منظور صیانت از حریم خصوصی افراد در حوزه رسانه‌ای و به اختصاصی در عرصه تولیدات نمایشی وجود ندارد و تعقیب‌های قضایی در موارد تخطی از موازین، عمدتاً بنابر اصول و قواعد عام و کلی صورت می‌گیرد. این در حالی است که باید در صدد تدوین و اجرای راهبردها و سازوکارهایی می بود که در پرتو آن ها، در نظام حقوقی ایران، به نحو جامع و کامل، از حریم خصوصی افراد در تولیدات نمایشی صیانت بشود. در این تحقیق تلاش شده تا با بازدید جایگاه و اهمیت حریم خصوصی به طور کلی و در ربط با تولیدات نمایشی به طور خاص، نحوه حمایتنظام حقوقی ایران از حریم خصوصی در تولیدات نمایشی، مورد او گفت و گو قرار گیرد و راهکارهای عملی به منظور صیانت همه جانبه از حریم خصوصی در این تولیدات، اراعه بشود.

۵۷۵۷