نمایندگان خاکی » اصفهانیا

این روزها فیلم هایی از فاصله ی برخی نمایندگان مجلس از مردم را می بینیم؛ مانع و رادع دارند و در حلقه ی محافظان در خودروهای کذایی می نشینند؛ زورشان می آید که از مرکب پیاده شوند؛ مردم نمی توانند به ایشان نزدیک شوند. فراموش می کنند که نماینده «کیه» و بی مردم, «هیچ کیه».

در حیرتم که در ۴۴ سال از مجلس اول، چه قبل که این چنین فاصله ها بین اصحاب قوت و مردم افتاده است.در مجلس اول، نمایندگان مجلس با مردم آمیخته بودند. یادم نمی رود که ۷ خرداد ۱۳۵۹، روز افتتاح مجلس اول می بود. خودم را با تاکسی به انتهای جنوبی خیابان کاخ (فلسطین جاری) رساندم. مردم در پیاده رو نشسته بودند تا نمایندگان را ببینند. من با احتیاط از میانشان گذشتم که نکند پای فردی را لگد کنم.

در دوران نمایندگی، کوچه ی منتهی به مجلس پر از گروه های مردم می بود که از شهرستان می آمدند و با نماینده ی شهرشان در کنارشان، او گفت و شنود داشتند. اگر تعدادشان کم می بود، میهمان ناهار در مجلس بودند. گاه حلقه هایی ده دوازده نفره از مردم را می دیدی که دایره وار روی زمین نشسته بودند و نماینده شهرشان در کنارشان هم نشسته بر خاک. یقیناً این روی خاک نشستن های نمایندگان، بعدها جهت یک بیماری پوستی در بین تعدادی از نمایندگان شد که خود را می خاراندند، ماجرایی دارد.

تعدادی از نمایندگان بعضاً تنها با اتوبوس عمومی در یک صندلی کنار یک مسافر دیگر به شهرشان می رفتند. هنگامی مردم می دیدند که نماینده ی مجلس هم همانند خودشان زندگی می کند، حس می کردند که سرزمین مال خودشان است. زیاد زمان ها در شهر پیاده و تنها می رفتند که ببینند وضع مردم چطور است. گاه در یک خیابان یا محله می ایستادند به سوال یک همشهری جواب و توضیح می دادند. در مسجدی نماز می خواندند و گاه در همان مسجد برای مردم سخن می زدند. در آن دوران درگیری و ترور این وجود بی پروا خالی از خطرات نبوده است، ولی با مردم آمیخته بودن، چشم و گوش به خطرها را بسته می بود. این این چنین می بود که برخی نمایندگان از جان مایه گذاشتند و تصویرهایشان در صحن مجلس نصب شد.

سال ۱۳۶۰ سال پررنجی از درگیری ها می بود. یک روز در آن سال در رشت درگیری و نظم شهر زیاد درهم و برهم می بود. گفتم احتمالا بتوانم برای شهر کاری بکنم. پیاده و تنها در شهر می گشتم. در یکی از محلات، تعدادی جوان و نوجوان از یکی از گروه های چپ مرا شناختند، دورم ریختند، مانع رفتنم شدند و می‌انها گفتند که به کلمه مرا دستگیر کرده اند؛ خیال می کردند که نماینده ی شهر طعمه‌ی خوبی باشد و کار بزرگی کرده اند.

انها گفتند که باید به پایگاه شان بروم. دست خالی بودند، فقط به اعتبار بسیاری تعدادشان زور می‌انها گفتند. مجلس به هر نماینده یک کلت برای دفاع شخصی داده و همراهم می بود. اگر مقاومت می کردم و دست به اسلحه می بردم، فاجعه‌ای می شد. اندکی با ایشان سخن زدم که این کارها نادرست است و حتی گفتم من مسلح ام، ولی از اسلحه منفعت گیری نمی کنم، چون شما بچه های این شهر اید، تاثییر نکرد. زیاد عصبانی بودند انگار که یکی از دشمنان خلق را گیر انداخته بودند. خلاصه می انها گفتند که اگر خودت نیایی به زور تو را می بریم. بهتر دیدم که با ایشان بروم تا ببینیم سرانجام چه‌ می بشود.

مرا از تعدادی کوچه و بعد کوچه به نزد رییس شان بردند. در کمال شگفتی دیدم که رییس شان یکی از همکلاسی دبیرستانی قدیمی ام می بود. کنار هم می نشستیم و یار غار هم بودیم. وی اغاز اندکی مذهبی می بود و کم کم غیرمذهبی شد. تا زمان ها، ایرادها و موارد دور شدن اش از مذهب را با من درد دل می کرد. من هم با عقل دانش آموزی ام و آموزش های دینی آن روزگار، برایش توجیه می کردم. ولی تاثییر نمی کرد و سرانجام غیرمذهبی شد؛ اگرچه دوستی ما کمرنگ شد ولی بیرنگ نشد.

بعد از دبیرستان دیگر تماسی نداشتم؛ شنیده بودم که وی با تأخیر، در یکی از دانشگاه ها دانشجوی مهندسی شده می بود. آن زمان ها برای انقلاب فرهنگی، دانشگاه تعطیل شده می بود. دورادور از وی خبر داشتم، نمی دانستم که برای مثالً رییس یک گروه چپ از جوانان و نوجوانان در شهر ما باشد. هنگامی مرا دچار در حلقه ی فاتحان عصبانی دید، خشک اش زد. زیاد شرمنده شد، به دستگیرکنندگان توپید که چرا مزاحم فلان شخص شدید و به کنایه او گفت که اگر ضدمردم می بود که پیاده و تنها در بین مردم نمی می بود و به این راحتی نمی گرفتیدش. زیاد عذرخواهی کرد. من هیچ نگفتم، فقط به وی نگاه کردم و لبخند زدم.

*استاد دانشگاه امیرکبیر

۲۱۶۲۱۶