آهنگساز حریق خزان چطور کارگردان تئاتر شد؟/ روایت غافلگیرکننده از عشق و جنون شمس لنگروی روی صحنه تئاتر

آرزو پاقلعه نژاد: اینجا تماشاخانه ملک و این آخرین تمرین گروه نمایش «و تو هم برنگشتی» به کارگردانی مهیار علیزاده است. گروهی که اکنون ماه‌ها است در کنار هم قرار گرفته‌اند و قرار است یک کنسرت‌نمایش جدا گانه و بدون پروداکشن شگفت غریب و هزینه‌های سرسام‌آور این‌گونه نمایش‌ها را روی صحنه ببرند. همه چیز در اوج مینیمال بودن است؛ دکور، لباس‌های بازیگران و حتی موسیقی. انگار در این نمایش همه در کنار هم قرار گرفته‌اند تا قصه و شعر را برجسته کنند.

این احتمالا همان دلیلی است که به خاطرش فرزین محدث در فاصله استراحت بین دو دور تمرین نمایش هنگامی با دیگر بازیگران در فضای بیرونی تماشاخانه دور هم جمع شده‌اند می‌گوید: «برخی نمایش‌ها نیاز به فعالیت و اکت بسیاری نداره؛ فقط باید روی صحنه باشی و روایت کنی.» او که در بین بازیگران نمایش، بیشترین توانایی تئاتری را در کارنامه دارد و در این نمایش نقش جوانی‌های کاراکتر خسرو با بازی شمس لنگرودی را ایفا می‎کند در ادامه رو می‌کند به این شاعر نقل و می‌گوید: «ما روایت‌گر خسرویی هستیم که شما بازی می‌کنید. برای همین هم نباید فعالیت بسیاری داشته باشیم» و هنگامی شمس لنگرودی با لبخند می‌پرسد: «خب من باید چه کنم؟» می‌خندد و جواب می‌دهد: «هیچی. شما باید بایستید، دیالوگ بگویید تا ما لذت ببریم.» و به دیگر بازیگران نگاه می‌کند که رو کرده‌اند به شمس و با نوعی عشق و احترام او را می‌نگرند. عشق و احترامی که در همه طول تمرینات در نگاه بازیگران و خواننده‌های کار به این استاد ادبیات که در این نمایش برای اولین بار وجود روی صحنه تئاتر را توانایی می‌کند، وجود دارد.

در آن سوی حیاط تماشاخانه دو خواننده کار کنار هم قرار گرفته‌اند. یکی جوان‌تر که آواز و گیتار را خودش یاد گرفته و با استعدادش آن را گره زده و آنقدر پیش رفته که اکنون به گفتن خواننده-بازیگر این نمایش انتخاب شده و فرد دیگر هر چند جوان اما با چهره‌ و صدایی پخته‌تر که سال‌ها است می‌خواند، اما خودخواسته از فضای مارکت فاصله گرفته و علی‌رغم پیشنهاداتی که برای جنس صدایش داشته، ترجیح داده موسیقی را فارغ از بازی‌های همیشگی مارکت و فقط برای موسیقی جستوجو کند. اکنون هر دو اینجا می باشند تا بار آوازی «و تو هم برنگشتی» را به دوش بکشند.

آرش الیگودرزی، خواننده جوان، با اشتیاق به سخن‌های وصال علوی گوش می‌دهد که دارد به او می‌گوید با مقداری تمرین می‌تواند صدایش را برای آوازهای متفاوت‌تر آماده کند. الیگودرزی می‌پرسد: «متفاوت‌تر از این؟» و وصال با حوصله توضیح می‌دهد که چطور این اتفاق رخ می‌دهد. اینجاست که یکی از بازیگران با شوخی داخل او گفت و گو می‌شود و می‌گوید: «آره. هفته اول نمایش با صدای فرهاد می‌خونی؛ از هفته‌های سپس صدات تحول می‌کنه. اون‌زمان باید جواب مهیار رو بدی که تو رو برای همین شباهت صدات به فرهاد انتخاب کرده» هر سه می‌خندند. آرش آخرین آهنگی که ضبط کرده را از گوشی مبایلش پخش می‌کند. قطعه‌ای انگلیسی است. گوش می‌کنند و صدا و لهجه به‌جا و درست آرش را تایید می‌کنند. شمس که در حال گذشتن از کنارشان است با شنیدن موزیک متوقف می‌شود. چند ثانیه‌ای گوش می‌کند و می‌پرسد: «این موزیک از کیه؟» و هنگامی وصال می‌گوید: «آرش خونده» شمس با دقت بیشتری گوش می‌کند و لبخند می‌زند. همین لبخند را دیگران تاییدی می‌دانند بر کار خواننده جوان و رو به او می‌گویند: «بفرما. استاد خوشش اومد. چی بالاتر از این؟» شمس با سر تایید می‌کند و می‌گوید: «کار خوبیه». آرش با لبخند شرم جواب این تمجید شمس می‌دهد.

خواست فاطمه تقوی دستیار کارگردان برای برگشتن گروه به سالن برای دور بعدی تمرین، پایانی است بر ساعت استراحت و خوش و بش اعضا. گروه از پله‌ها پایین می‌روال تا به سالن تماشاخانه ملک برسند. اکنون همه روی صحنه می باشند و در انتظار دستور مهیار علیزاده برای اغاز دور آخر تمرین پیش از اغاز اجراهای گروه. تمرین این‌بار سریع تر و بدون تپق پیش می‌رود. تقریبا یک ساعت زمان کلی نمایش است و تمرین هم به همان اندازه طول می‌کشد. همانند دور قبل آخرین دیالوگ را امیرحسین فتحی می‌گوید که در این نمایش کاراکتر «مرگ» را ایفا می‌کند. بازیگر جوان، با قد کشیده و چهره و صدای متناسبش که با بازی در سریال «شهرزاد» به کارگردانی حسن فتحی و چند سریال دیگر برای خود طرفدارانی دست و پا کرده است، «مرگ» را چنان پر اکت روی صحنه برده که اصلا انگار نه انگار «مرگ» است. فتحی در این نمایش یکی از پر حرکت‌ترین بازیگران روی صحنه است. هم دیالوگ و حرکت بسیاری دارد هم در یکی دو صحنه می‌خواند و در بین این خواندن‌ها از روی سن پایین آمده و به بین تماشاگران می‌رود. خواندن یقیناً وجه مشترک زیاد تر بازیگران روی صحنه این نمایش است. در کنار وصال علوی و آرش الیگودرزی که خواننده‌-بازیگران گروه می باشند، و امیرحسین فتحی که پیش از این حرف های شد، ساغر رجبی و شمس لنگرودی نیز قطعاتی را می‌خوانند و دکلمه می‌کنند.

بعد از دیالوگ امیرحسین فتحی، مهیار علیزاده از بالای سالن خسته نباشیدی می‌گوید و در بین تشویق افراد معدودی که شامل اعضای تیم تشکیل، یک خبرنگار، یکی از دوستان کارگردان و همسر شمس لنگرودی که در همه جلسه تمرینی همراهش بوده، به پایین سن می‌آید و با گروهش درمورد اجرا نکاتش را نقل می‌کند. علیزاده آهنگساز سرشناس که بیشتر از همه کارهایش برای همکاری با چهره‌های مطرحی از جمله علیرضا قربانی، همایون شجریان و مهران مدیری نامش بر سر زبان‌ها افتاده، در «و تو هم برنگشتی» اولین توانایی کارگردانی تئاتر را پشت سر می‌گذارد.

او که پیش از این هم چندین دفعه در نمایش‌ها و کنسرت-نمایش‌های گوناگونی همکاری داشته و سال ۹۲ «در شعله با تو رقصان» را با بازی صابر ابر و پانته‌آ پناهی‌ها روی صحنه تالار وحدت برده، «خط سوم» را با اندیشه فولادوند و یک ارکستر زهی کامل، «تکرار نامنظم بی تو» را با پیمان قدیمی و نمایش فرد دیگر را با بازیگرانی چون لیندا کیانی و الهام پاوه‌نژاد کار کرده، در این نمایش اما به نظر می‌رسد زیاد تصمیم ندارد روی وجهه موسیقی خود تکیه کند. او با همه این تجربیاتی که از تلفیق موسیقی و بازیگری در کارهای گوناگون داشته انگار در این نمایش دوست نداشته کار اغراق‌آمیزی با موسیقی انجام دهد و اگرچه همه نمایش پر است از شعر و موسیقی اما مهیار علیزاده زیاد تر تلاشش انگار برای دقت زیاد تر به موسیقی خاطره‌انگیز ایرانی بوده و دست گذاشته روی چند آهنگ نوستالژیک و در تلفیق آنها با قصه عاشقانه نمایش که ساغر رجبی آن را نوشته و اشعار شمس لنگرودی، «و تو هم برنگشتی» را برای ادای دین به شعر و موسیقی خاطره‌انگیز سال‌های نه چندان دور روی صحنه برده است.

علیزاده در حاشیه این تمرین درمورد ایده شکل‌گیری این کنسرت-نمایش او گفت: «ایده «و تو هم برنگشتی» بر پایه آشنایی من با کار و اشعار شمس لنگرودی و کار آهنگسازی که روی شعرهای ایشان انجام دادم شکل گرفت. یقیناً از ایده تا اجرا زمان بسیاری طول کشید که قسمت اعظم آن در دوران کرونا گذشت و ما در این دوران تلاش کردیم روی متن کار کنیم.»

کارگردان «و تو هم برنگشتی» در جواب به این سوال که بعد از شناخته شدن به گفتن یکی از بهترین آهنگسازهای سرزمین اکنون توانایی کارگردانی تئاتر برای او چطور است، او گفت: « این که شما می‌گویید برای من برچسب سنگینی است و مسوولیتم را سنگین‌تر می‌کند. اما در رابطه این پروژه راستش زیاد مُصر نیستم که اسمم کارگردان باشد. در واقع این پروژه‌ای است که تلاش کردم از صفر تا صدش را مدیریت کنم. چه در مرحله نگارش کار که ساغر رجبی انجام داده و چه در بازیگردانی و مشاوره‌ای که فرزین محدث به من داد و چه در انتخاب اشعار که آقای شمس لنگرودی زمان بسیاری گذاشتند من تلاش کردم به بهترین نحو کارها را مدیریت کنم. و این که تصمیم گرفتم این چنین پروژه‌ای را به نتیجه برسانم از علاقه‌ام به تلفیق موسیقی و نمایش می‌آید که در دوران تحصیل در خارج از سرزمین مثالهای بسیاری از آن را دیدم.»

علیزاده درمورد ژانر کنسرت نمایش «و تو هم برنگشتی» اینطور گفت: «به نظر خودم الان کار به ژانر پست‌مدرن نزدیک شده. یک جاهایی از نوستالژی و فضاهای سنتی و فولک می‌رسیم به موسیقی‌های مدرنی که برای کار طراحی کردم. حتی نورپردازی امروزی که علی کوزه‌گر به گفتن یکی از بهترین نورپردازان سرزمین طراحی کرده یا کار مرتضی فربد که در طراحی صحنه و دکور و شقایق محمودی که به گفتن طراح لباس همراهمان بوده‌اند در راستای همین ژانر است.»

وی این چنین درمورد تفاوت «و تو هم برنگشتی» با کارهای شبیه او گفت: «کارهای قبلی که زیر تایتل پرفورمنس یا کنسرت نمایش انجام دادم دوز نمایش‌شان زیاد کمتر از موسیقی بوده، هفتاد، هشتاد درصد کار موسیقی می بود و بیست، سی درصد نمایش. تفاوت این کار با کارهای قبلی این است که به علت وجود آدم‌های نمایش همانند فرزین محدث، یلدا عباسی، ساغر رجبی، مریم مشهور و امیرحسین فتحی که قسمت بازی روی دوش این عزیزان است درام کار پررنگ‌تر درآمده است.»

مهیار علیزاده در آخر درمورد توانایی وجود در این نمایش او گفت: «من از دنیای موسیقی و کنسرت می‌آیم و صحنه تئاتر برایم صحنه تازه و نویی است. شما دو سه ماه با بازیگرانت و هنرمندانی که روی صحنه می باشند زیست می‌کنی و توانایی زیست کردن با این هنرمندان برای من زیاد مورد قیمت می بود. از طرف دیگر هر شب با ۲۰۰ مخاطب نفس به نفس و از نزدیک سخن بگویید می‌کنی. این اتفاق در کنسرت‌ها نمی‌افتد. آرتیست نمی‌بیند که در تکه تماشاچی‌ها چه فردی نشسته است. در تئاتر این فاصله کم شده و برای من زیاد دلنشین است و از سپری کردن این توانایی زیاد لذت می‌برم.»

کنسرت-نمایش «و تو هم برنگشتی» که روایتی است از زندگی یک استاد ادبیات و شاعر ایرانی و چالش‌هایی که بعد از مهاجرت با آن مواجه شده، از شانزدهم فروردین ماه و در بین استقبال مخاطبان هر شب ساعت ۲۱:۳۰ در تماشاخانه ملک تهران روی صحنه می‌رود.

محمد شمس لنگرودی، امیرحسین فتحی، فرزین محدث، یلدا عباسی، ساغر رجبی، مریم مشهور و آرش الیگودرزی (خواننده – بازیگر) ، وصال علوی (خواننده – بازیگر) از هنرمندانی می باشند که در این پروژه وجود دارند.

۵۷۵۷