ناوهای هواپیمابر چطور به وجود آمدند؟_اصفهانیا

مردمان باستان برای تسلط بر دریاها با هم می جنگیدند. اولین کشتی های جنگی ثبت شده به تمدن مصر باز می گردد. دریانوردان باستانی با قایق هایی که از نی های شلاقی ساخته شده بودند و با قیر پوشانده می شدند به رودخانه نیل می رفتند. اولین کشتی حامل موشک وقتی متولد شد که مقدونیه ای ها اغاز به نصب منجنیق بر روی کشتی های جنگی کردند. رومی‌ها با پیشگام بودن در عرصه منفعت گیری از قلاب‌ها و اختراع اولین پیاده‌نظام نیروی دریایی، قوت خود در عرصه نیروی زمینی را به دریاها بردند. پیشرفت‌ها در استراتژی‌های پارو کردن به این معنی می بود که گالی‌ها یا همان کشتی های بادبانی با دو ردیف پارو به کشتی های سه رج یا کشتی هایی با سه ردیف پارو تبدیل شدند، سپس این کشتی ها جای خود را به لیبورناها دادند که کشتی هایی کوچکتر برای گشت زنی و دعوا بودند و وایکینگ‌ها در ساخت کشتی های بلند به اوج توانایی دست یافتند، و در مأموریت‌های کشورگشایی خود با استادی همه در رودخانه ها و اقیانوس ها دریانوردی کردند.

کنترل خطوط دریایی به شاهرگ حیاتی امپراطوری ها تبدیل شد. انگلستان، یک سرزمین جزیره ای کوچک، بزرگترین امپراتوری تاریخ را عمدتاً به علت تسلط بر دریاها، راه اندازی داد. پرتغالی ها مدارس آموزش دریانوردی راه اندازی کردند و یک ماجراجوی چینی به نام ژنگ هی، کشتی های گنجی ساخت که ناوگان کریستوف کلمب در قیاس با آن ها کوتوله می بود. نیروی دریایی اسپانیا در دوران اکتشاف، ثروت حیرت انگیزی برای پادشاهی این سرزمین تشکیل کرد، با این حال بشر هم چنان در بند قوت باد و جزر و مد باقی ماند. هنگامی که ناوگان مغول ها در سال‌های ۱۲۷۴ و ۱۲۸۱ در سواحل ژاپن ظاهر شدند، هر بار طوفان‌های هولناکی آنها را نابود کردند که افسانه کامیکازه – باد الهی – را به وجود آوردند که در دوران استیصال و درماندگی، برای نجات این سرزمین جزیره ای از راه می رسید.

برای هزاران سال، دریانوردی یک شغل فوق العاده بی ارامش، ملون و خطرناک باقی ماند. کشورهای دارای نیروی دریایی قوی به شدت از هر فناوری یا روش جدیدی که شانس پیروزی آنها را بهبود می بخشد، بخصوص در ماموریت های نظامی؛ استقبال کردند. در نهایت، انقلاب تکنولوژی در قرن نوزدهم جنگ دریایی را زیر و رو کرد.

بادبان به بخار: صنعتی شدن جنگ دریایی

زیاد تر کشتی های بادبانی چوبی قبل از قرن نوزدهم از نظر جثه محدود بودند. حتی ستبرترین بلوط‌هایی که توسط دولت‌ها در جنگل‌ها کاشته شده‌اند تا از تامین مداوم الوار برای کشتی‌های خود مطمعن حاصل کنند، نمی‌توانستند تنش و سختی کشتی‌های بلندتر از نزدیک به ۸۰ متر را تحمل کنند. تشکیل فزاینده آهن در طول قرن نوزدهم این حالت را تحول داد. و همانند تعداد بسیاری از دیگر فناوری های تازه، ارتش ها زیاد سریع این تحول را پذیرفتند.

درگیری کشتی های آهنین یو اس اس مانیتور و سی اس اس ویرجینیا در طول جنگ داخلی آمریکا نقطه عطفی در جنگ دریایی می بود. بدنه آهنی این کشتی ها به قدری قوی می بود که عملاً در برابر گلوله های توپ غیرقابل نفوذ بودند. آنها نیازی به بادبان نداشتند. موتورهای بخار به این معنی می بود که رفتن به دریا دیگر نیازی به پشتیبانی باد، جریان یا جزر و مد ندارد. مطمئناً، آب شور و فلز هیچ زمان زیاد خوب با هم کنار نیامده اند، اما مزایای بدنه آهنی آنقدر قابل دقت می بود که نیروی دریایی راه‌هایی را برای دور زدن خورندگی آب شور تشکیل کرد.

سی سال بعد از این درگیری، آلفرد تی ماهان، افسر نیروی دریایی، با کتاب «تأثیر قوت دریایی بر تاریخ» در دهه ۱۸۹۰ ، سیاست دریایی ایالات متحده را تحول داد. ماهان در این کتاب تصریح کرد که کنترل خطوط دریایی مساوی با برتری اقتصادی و نظامی است. اقیانوس ها راه تجارت و درگیری جهانی بودند. در اغاز قرن بیستم، کشتی‌ها دیگر ماشین‌هایی ساخته شده از چوب و بادبان نبودند، بلکه سکوهای توپخانه‌ای بسیار قدرتمندی از آهن و فولاد بودند. کشوری که قوی ترین نیروی دریایی را داشته باشد می‌تواند قوت خود را در سرتاسر جهان به رخ بکشد. اینجاست که ناوهای جنگی داخل عمل شدند.

از ناو جنگی تا ناو هواپیمابر

در اغاز با اهمیت ترین درگیری نظامی تاریخ تا آن زمان – جنگ جهانی اول – یک مسابقه تسلیحاتی دریایی برای دهه‌ها در اروپا در جریان می بود. جو ستیزه جویانه اغاز قرن بیستم، همراه با پیشرفت های باورنکردنی عرصه فناوری در دوران انقلاب صنعتی، به مرگ کشتی های بادبانی و ظهور کشتی های جنگی منجر شد. گسترش طلبی و جوامع نظامی تبدیل افزایش تنش های بین المللی در دهه اول قرن بیستم شدند. وقتی که کشورهای اروپایی برای نگه داری و گسترش امپراتوری های استعماری خود می جنگیدند، یک مسابقه تسلیحاتی دریایی شدید بین آن ها اغاز گردید. آلمان و انگلیس، در رقابتی داغ، می خواستند با ساختن بزرگترین ناوگان دریایی ممکن، از یکدیگر پیشی بگیرند. انگلستان با به آب انداختن “قدرتمندترین کشتی جنگی جهان” – HMS Dreadnought – در ۱۰ فوریه ۱۹۰۶ این رقابت را اغاز کرد. ناو جنگی Dreadnought ثابت کرد که یکی از انقلابی ترین کشتی های جنگی در تاریخ است.

آلمان که از چند سال قبل، سالی دو ناو جنگی تشکیل می کرد، بلافاصله خبرداد که آنها کشتی جنگی خود با کیفیت و قوت آتشی در حد و اندازه های Dreadnought تشکیل کرده اند. حرف های می‌شود که ایالات متحده نقشه‌های کشتی جنگی Dreadnought را از یک جاسوس بریتانیایی خریداری کرده می بود تا نسخه ناو جنگی خودش را بسازد.

وقتی که جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ اغاز شد، ناو جنگی مهم ترین سلاح در نبردهای دریایی می بود. در طول این جنگ، درگیری های بزرگی بین ناوگان های دریایی با کشتی های جنگی شان در جوتلند و خلیج ریگا رقم خورد. اهمیت استراتژیک این کشتی های جنگی غول پیکر برای کنترل دریاها زیاد مهم می بود. در آخر جنگ، هیچ دلیلی وجود نداشت که فکر شود ناوهای جنگی تا ۳۰ سال آینده بلااستفاده شوند.

ادغام نیروی دریایی و هوایی

خلبانی به نام یوجین الی در نوامبر ۱۹۱۰ از عرشه اختصاصی ای که بر روی رزمناو آمریکایی بیرمنگام ساخته شده می بود، پرواز کرد. سپس در ۱۸ ژانویه ۱۹۱۱، او با پیروزی بر روی عرشه ناو جنگی پنسیلوانیا فرود آمد که اثبات امکانپذیری مفهوم به پرواز درآوردن هواپیماها از روی عرشه کشتی ها می بود. در طول جنگ جهانی اول، انگلیسی ها این مفهوم را با اولین کشتی با عرشه پرواز اختصاصی، HMS Argus ، گسترش دادند. جنگ قبل از این که آرگوس به دریا برود به آخر رسید، اما یک افسر ارتش آمریکا فهمید اهمیت این نوشته تازه شده می بود.

ویلیام «بیلی» میچل، افسر نیروهای سیگنال در ارتش ایالات متحده می بود. او در طول جنگ جهانی اول به گفتن معاون فرمانده قسمت هوانوردی، دوره های خصوصی پرواز را گذراند و در نهایت فرماندهی همه واحدهای هوایی در فرانسه را بر مسئولیت گرفت. او بعد از جنگ به یک دفاع کننده سرسخت نیروی هوایی تبدیل شد و با دفاع پر سر و صدا و گاه تهاجمی خود از هوانوردی نظامی، مافوق هایش را فهمید اهمیت ماجرا کرد.

اگرچه یوجین الی مفهوم هوانوردی دریایی و HMS Argus امکان پرتاب و فرود آمدن هواپیما از روی عرشه کشتی ها را اثبات کرده می بود، مخالفان این ایده در ارتش ایالات متحده از باور کارآمدی هواپیماهای تهاجمی در جنگ دریایی خودداری می کردند. در ۲۱ ژوئیه ۱۹۲۱، میچل شخصاً یک اسکادران هواپیما را در دعوا به ناو جنگی اسبق آلمانی Ostfriedland در خلیج چساپیک رهبری کرد. به ادعای وزارت دفاع ایالات متحده، افسران نیروی دریایی، که برخی از آنها با “چشم های اشک آلود” ماجرا را نظاره می کردند، ناظر غرق شدن کشتی جنگی آلمانی توسط میچل با بمب های پرتاب شده از هواپیما بودند. دوران رزمناوهای بزرگ رو به آخر می بود. نیروی دریایی ایالات متحده اولین ناو هواپیمابر موثر خود، USS Langley، را در مارس ۱۹۲۲ به آب انداخت.

ناوهای هواپیمابر در جنگ جهانی دوم

ناو هواپیمابر به شدت به استاندارد گسیل نیرو به سراسر جهان تبدیل شد. هواپیماها و فناوری‌های پیشرفته نه تنها می‌توانستند مأموریت‌های سنتی کشتی های جنگی را انجام بدهند، از جمله تضعیف دفاع ساحلی، تشکیل پوشش هوایی، و نابود کردن کشتی‌های دشمن از راه دور، بلکه می‌توانستند کل یک نیروی نظامی را هزاران کیلومتر دورتر از قلمرو خود حمل کنند. هنگامی که ژاپنی ها در نبرد خالخین گُل روس ها را از منچوری بیرون کردند، ایالات متحده و ژاپن در مسیر برخورد برای تسلط بر اقیانوس آرام بودند. این درگیری در طول نبرد پرل هاربر اغاز شد، وقتی که ژاپن دعوا غافلگیرانه ای را علیه ناوگان دریایی آمریکا در هاوایی انجام داد. آنها با منفعت گیری از شش ناو هواپیمابر، هزاران کیلومتر در اقیانوس پیش رفته و یک بمباران هوایی بزرگ را با مقصد فلج کردن ناوگان اقیانوس آرام ایالات متحده اغاز کردند.

از بخت خوش آمریکایی ها، ناوهای هواپیمابرشان آن روز در بندر پرل هاربر وجود نداشتند. ایالات متحده با دست نخورده ماندن توانایی اش در نشان دادن و گسیل کردن قوت، به زودی داخل یک کارزار رزمی جزیره ای شد که در آن یکی بعد از فرد دیگر جزایر تحت تسلط ژاپن را تسخیر کرد. نبردهای هوایی با پشتیبانی ناوهای هواپیمابر در میدوی، شرق فیلیپین، و خلیج لیته توانایی ژاپن برای اعزام نیرو و جنگیدن را از بین برد. این اتفاقات این چنین حقیقت کلی تری را نشان دادند: جنگ دریایی یک بار برای همیشه به هوا کشیده شده می بود. از جنگ جهانی دوم به سپس، قسمت هوانوردی محور مهم قوت دریایی شد.

انرژی هسته ای و عصر جت

جنگ جهانی دوم با بمباران اتمی ویرانگر هیروشیما و ناکازاکی به آخر رسید، اما درگیری فرد دیگر در راه می بود. جنگ سرد بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی علتشد هر دو طرف سیاست پیش رفتن تا اغاز وقوع جنگ را در پیش بگیرند که توانایی های ناوهای هواپیمابر را بیشتر از پیش گسترش داد. نه تنها با ظهور عصر جت، پیشرفت های بسیاری در هوانوردی تشکیل شد، بلکه مهندسان از راکتورهای هسته ای برای به حرکت درآوردن کشتی ها نیز منفعت گیری کردند. نیروی دریایی ایالات متحده اولین ناو هواپیمابر هسته ای، USS Enterprise را در ۲۵ نوامبر ۱۹۶۱ به آب انداخت. نیروی دریایی بریتانیا اولین کشتی جنگی بدون بادبان را در سال ۱۸۷۱ راه اندازی کرده می بود. نیروی محرکه دریایی تنها در عرض ۹۰ سال از بادبان به رآکتور هسته ای تبدیل شده می بود.

برد ناو هواپیمابر دیگر برای معضل تامین سوخت، محدود نبوده است. جت های نظامی از برد و قابلیت نظامی روزافزونی برخوردار بودند. فضایی در ناوهای هواپیمابر آمریکایی که وقتی برای ذخیره سوخت در نظر گرفته شده می بود، اکنون می توانست برای تعداد بیشتری از هواپیماها، تسلیحات و نیروهای پیاده نظام منفعت گیری شود. ناو هواپیمابر نه تنها به یک باند شناور، بلکه به یک گروه ضربتی تبدیل شد که قادر به جنگیدن و یا حتی دعوا به زمین در آنسوی کره زمین می بود. ناو هواپیمابر محور اعمال قوت در عرصه جهانی است.

با دستاوردهای اثبات شده به گفتن برترین پلتفرم نبرد در عرصه جهانی، کشورها در سراسر جهان به جستوجو بکارگیری ناوهای هواپیمابر می باشند. با این حال، ساخت و نگهداری حتی یک ناو هواپیمابر زیاد پرهزینه و از لحاظ فنی پیچیده است. توازن جاری کشورهای دارنده ناو هواپیمابر به نحوه باورنکردنی نامتناسب است. همانند انرژی هسته ای، هر کشوری توان گسترش و نگهداری ناوگان ناوهای هواپیمابر خود را ندارد.

ناوهای هواپیمابر در قرن بیست و یکم

در زمان نوشتن این مقاله، در کل ۵۰ ناو هواپیمابر در دریاها پرسه می زنند: ۲۱ ناو برای هواپیما و جت، ۲۹ ناو دیگر برای هلیکوپتر یا دیگر هواپیماهای سبک. مطابق گزارش World Population Review، کمتر از ۲۰ سرزمین روی زمین ناو هواپیمابر دارند. سخت است که بگوییم آینده برای ناوهای هواپیمابر چه در آستین دارد. یک افسر نیروی دریایی در سال ۱۸۰۰ هیچ زمان نمی توانست مرگ کشتی های بادبان و ظهور کشتی های احتراقی یا هسته ای را فکر کند. همانطور که اکنون جنگ اوکراین نشان داده است، فناوری هواپیماهای بدون سرنشین به گزینه ای برای کشورهایی تبدیل می شود که قادر به تجهیزشدن به هواپیماهای تهاجمی یا شناسایی برای جنگیدن نیستند.

احتمالا داریم به روزی نزدیک می شویم که غول های دریا و هواپیماهای هدایت شونده توسط انسان که از عرشه آن ها به هوا پرتاب می شوند، به اندازه ی ناو چوبی USS Constitution بلااستفاده و منسوخ شده باشند. اگر قبل چیزی به ما یاد داده باشد، یکی از درس ها این است که ملاحظات نظامی علتنوآوری می شود و فناوری به شدت در جهت‌های غیرمنتظره ای حرکت می‌کند. حقیقت درگیری و امنیت جهانی امکان پذیر در عرض یک قرن آینده کاملاً متفاوت شود. برخی از کشورها امکان پذیر وقتی که بتوانند ناو هواپیمابر خودشان را داشته باشند، این سلاح غول پیکر دیگر دوران اوجش را طی کرده و بلااستفاده شده باشد، یا حتی با سلاح جدیدتر و موثرتری جانشین شده باشد.