باغ زرشک نیازمند رسیدگی مستمر است

درگذشته‌ای که چندان هم دور نیست، حوالی سی و سه پل، باغی سرسبز، به پهنه جنوبی زاینده‌رود طراوتی مثال‌زدنی می‌بخشید؛ به نام «زرشک». گرچه امروز جای درختان این باغ، آپارتمان‌های بلند کاشته شده و جویبارهای آب جای خود را به خیابان‌هایی پر از ماشین داده، اما تا این مدت دو نشان از تاثییر آن باغ قشنگ در آن محل به چشم می‌خورد، کوچه‌ای با تابلوی باغ زرشک و عمارتی به همین نام در مقابلش. گذر زمان هر اثری را قدیمی می‌کند و گردوغبار روزگار بر چهره‌اش می‌نشاند که باید آن را زدود و مراقبت کرد تا زنده بماند و خاطره‌گویی دورانی باشد که ما نبوده‌ایم و بماند برای روزگاری که باز هم ما نیستیم. کوشک باغ زرشک که زیبایی خود را از عصر قاجار به امروز آورده، از همان آثاری است که تاریخی و مورد قیمت نام دارد و باید برای نگه داری آن کوشید. عمارتی که در دوره‌های گوناگون عمر خود کاربری‌های گوناگونی را از جمله کارخانه صنایع پشم و بعدها شورای اسلامی شهر و مرکز همکاری‌های بین‌المللی شهرداری اصفهان توانایی کرده و محل رفت‌وآمد و کار و تلاش انسان‌های تعداد بسیاری بوده، نیت کرده تا پابرجا بماند و میراث‌دار قبل این شهر تاریخی باشد. آنچه مسلم است، تلاش ما برای این ایستادگی و مقاومت است. در این بین، چه تصمیمی می‌توانست به باغ زرشک برای ادای نقش تاریخی‌اش پشتیبانی کند، جز تشکیل یک موزه خاص شهری؛ موزه تاریخ شهرداری. موزه‌ای که روایتگر هرآن چیزی است که در حافظه بلدیه از نزدیک به صدسال قبل تا امروز به ثبت رسیده است. اما درست وقتی که باغ زرشک می‌رفت تا آماده توانایی یک اتفاق تازه شود، خبر فروریزش بخشی از سقف قشنگ و نمود‌گرش اهالی فرهنگ و هنر را دلواپس کرد، اتفاقی که اواخر سال قبل و در میانه مرمت افتاد جهت شد تا دوره‌ای تازه و روندی متفاوت برای مرمت مجدد این عمارت در نظر گرفته شود. حساسیت‌ها این بار بر روی پیکره کوشک باغ زرشک بیشتر از قبل می بود و مرمت آن باید بادقت زیاد انجام می‌شد. اما برای این دوره از مرمت چه تصمیم‌هایی گرفته شد؟ محمدعلی ایزدخواستی مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان با اشاره به دوره‌های مرمتی قبل در باغ زرشک می‌گوید: از وقتی که فعالیت کارخانه صنایع پشم متوقف و این ساختمان رها شد تا اغاز دهه هشتاد که نخستین دوره مرمت آن اغاز شد، عمارت صدمه بسیاری دیده می بود، شهرداری اصفهان در ابتدای دهه هشتاد یک‌مرتبه این ساختمان را مرمت کرد و برای دومین بار نیز در اغاز دهه نود این ساختمان مرمت شد.

سومین دوره مرمت در عمارت تاریخی باغ زرشک

او ادامه می‌دهد: در اغاز دهه نود، به علت تغییرات و ناپایداری‌هایی که وجود داشت، سقف عمارت ریزش را توانایی کرد و بخشی از تزیینات آن فروریخت که از آن زمان مرمت عمارت در سطح تزیینات سقف انجام می‌شود، در همین جهت، اکنون ناظر اجرای سومین دوره مرمت هستیم که چند ماه پیش اغاز و طی روزهای آینده به آخر می‌رسد. مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان درمورد اقداماتی که در این دوره مرمت انجام شده، می‌گوید: بخشی از سازه و مقداری نیز از تزیینات مرمت شده است، در خصوص سازه، باید مقاوم‌سازی‌هایی انجام می‌شد و در قسمت تزیینات نیز، به جستوجو بارندگی‌های شدید دو سال پیش در اصفهان، بخشی از گچ‌بری و آینه‌کاری ساختمان صدمه‌دیده می بود که در حال مرمت آن هستیم. او با گفتن این مسئله که با عمل های انجام شده، اکنون حالت سقف عمارت نسبتاً پایدار است و مشکل سازه‌ای شدیدی که داشت رفع شده، می‌گوید: امروز ناظر پایداری سازه‌ای در این ساختمان هستیم، هرچند که سازه سنتی است و امکان پذیر بعدها مجدداً مجدد دچار صدمه شود که در این عرصه مراقبت‌ها و رسیدگی‌های مستمر انجام می‌شود. 

باغ زرشک نیازمند رسیدگی مستمر است

ایزدخواستی در خصوص این روال رسیدگی مستمر گفتن می‌کند: حوزه تعمیرات و نگهداری سازمان نوسازی و بهسازی به‌صورت دوره‌ای حالت ساختمان را بازرسی می‌کند تا اگر مشکلی تشکیل شد به‌شدت نسبت به از بین بردن آن عمل کنیم، در واقع روال منفعت‌برداری از بناهای تاریخی مهم است که این ساختمان نیز این چنین شرایطی دارد و بر پایه برنامه‌ریزی‌های انجام شده به‌صورت هفتگی بازدید می‌شود. او در جواب به این سوال که بازدیدها از چه قسمت‌هایی است و حساسیت‌ها زیاد تر متمرکز بر کدام قسمت‌های عمارت است، توضیح می‌دهد: سقف بنا به‌صورت هفتگی بازدید می‌شود، این چنین حالت ناودان‌ها باید به‌صورت مستمر رسیدگی شود، به‌گفتن‌مثال یکی از ناودان‌ها به علت افتادن یک پرنده در آن دچار گرفتگی و مسدودیت شده می بود که همین اتفاقات می‌تواند برای ساختمان در زمان بارندگی‌ها تشکیل مشکل کند، به این علت این چنین مواردی حتماً در دستور کار قرار دارد.

مروری بر جزئیات روال مرمت عمارت باغ زرشک

 ایزدخواستی این چنین به جزئیات انجام شده در روال مرمت اشاره می‌کند و این عملیات را این‌گونه برمی‌شمرد: عملیات مرمت و مقاوم‌سازی عمارت باغ زرشک شامل سبک‌سازی، جمع‌آوری کاهگل و سقط پوش‌های فرسوده، تحکیم شاه‌تیرهای مهم سقف، ایزولاسیون و ضد موریانه کردن کلیه تیرهای چوبی، اجرای مجدد سقط پوش‌ها، اجرای کاهگل و مرمت قسمت‌هایی از لمبه‌کوبی‌های سقف است. او ادامه می‌دهد: این چنین در ادامه عملیات، اقداماتی نظیر مرمت ایزولاسیون بام، تحکیم تعدادی از تیرهای فرعی، اصلاح سه عدد از ناودان‌های قدیمی، اصلاح سفیدکاری بدنه و نقاشی، اصلاح تعدادی از قطعات چوبی اتاق‌ها، ساخت درب و پنجره فلزی در تکه شیروانی، تثبیت و استحکام‌بخشی کل گچ‌بری‌ها، مرمت گچ‌بری‌ها، آینه‌کاری، موزون‌سازی رنگی، لایه‌برداری مکانیکی و شیمیایی آرایه‌های گچی انجام شد.

مرمت، با حساسیت و دقت 

 برای دوستداران تاریخ و فرهنگ اصفهان که بازدیدکننده عمارت تاریخی باغ زرشک بوده‌اند و زیبایی مثال‌زدنی این ساختمان در حافظه‌شان ثبت شده، ایستادگی و سرزندگی هر جزء آن مهم است. در روال مرمت این ساختمان تاریخی، کارشناسان و متخصصان این حوزه، با حساسیت زیاد و ظرافت و دقت عمل می‌کنند. امیر افلاکیان کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی و پیمانکار مرمت گرید یک باغ زرشک در خصوص روال مرمت و اتفاقاتی که در این ساختمان در حال رخ‌دادن است تا نگرانی‌ها بابت ایستایی و نگه داری جاذبه آن رفع شود توضیح می‌دهد.