اصفهان، الگوی مدیریت «پسماند تر» در ایران

مدیریت پسماند یکی از با اهمیت ترین چالش‌های زیست‌محیطی در شهرهای بزرگ و کلان‌شهرهاست و گسترش مدیریت پسماند نشان‌دهنده پیشرفت مدیریت شهری است. در اصفهان، شهری که بافرهنگ و تمدن غنی‌اش شناخته می‌شود، عمل های مؤثری برای مدیریت پسماند تر و خشک صورت‌گرفته است و قدم‌های مهمی در حوزه مدیریت پسماند تر انجام شده است، ابتکارات خلاقانه‌ای نظیر افتتاح نخستین ایستگاه جمع‌آوری پوست میوه خشک شده (خشکاله) در سرزمین که تحولی نوین در مسیر افت زباله و شیرابه و ترویج فرهنگ شهروندی است.

یکی از مشکلات اساسی مرتبط با پسماند تر، تشکیل شیرابه‌های آلوده است که به علت عدم تفکیک مناسب زباله‌ها تشکیل می‌شود. مطابق آمار، روزانه نزدیک به ۳۰۰ تُن شیرابه از زباله‌های کلان‌شهر اصفهان تشکیل می‌شود که زیاد زیان اور است. شیرابه‌ها علاوه بر آلودگی آب‌وخاک، به علت تبخیر در هوا به چرخش درمی‌آید و مشکلات زیست‌محیطی مضاعفی تشکیل می‌کند. افتتاح ایستگاه جمع‌آوری «خشکاله» و ترویج جمع‌آوری پوست میوه خشک شده، گامی مؤثر در افت تشکیل شیرابه‌ها است. این عمل، علاوه بر بهبود مدیریت زباله‌های تر، از ورود مواد آلی به مراکز دفن زباله جلوگیری می‌کند و در نتیجه، افت چشمگیری در مقدار شیرابه‌های تولیدی به همراه خواهد داشت.

اکنون، روزانه بالغ بر ۹۰۰ تُن پسماند  در اصفهان تشکیل می‌شود که از این مقدار، نزدیک به یک‌سوم آن معادل ۳۰۰ تُن مواد خشکی است که داخل پسماند تر می‌شود و فرایند مدیریت و بازیافت را دشوار می‌کند. ۵۰۰ تا ۶۰۰ تُن باقی‌مانده نیز شامل مواد آلی است که وجود اشیایی نظیر ته سرنگ، سنگ، شیشه و مواد شبیه، روال بازیافت را با چالش روبه رو کرده است.

شهرداری اصفهان با راه‌اندازی سامانه «اصپاک» قدم‌های مهمی در مسیر مدیریت پسماند خانگی برداشته است. این سامانه که ابتدا با مقصد جمع‌آوری پسماندهای خشک اغاز به کار کرد، اکنون خدمات متنوع‌تری اراعه می‌دهد و به بستری برای شراکت شهروندان در مدیریت پسماند تبدیل شده است. پویش چهارماهه شهرداری که با محوریت این سامانه اجرا می‌شود، با رویکردی آموزشی و تشویقی، شهروندان را به تفکیک زباله از مبدأ و مراعات زمان‌بندی‌های دفع زباله دعوت می‌کند و همان گونه که اشاره شد یکی از عمل های برجسته این پویش، افتتاح ایستگاه جمع‌آوری خشکاله است. این ایستگاه، نه‌تنها راهکاری برای مدیریت پسماند تر، بلکه الگویی برای منفعت گیری بهینه از مواد قابل‌بازیافت اراعه می‌دهد. اراعه خدمات اختصاصی همانند بیمه آتش‌سوزی به شهروندانی که در این مطرح شراکت می‌کنند، انگیزه‌ای مضاعف برای افزایش همکاری‌ها است.

عمل های شهرداری به همین‌جا ختم نمی‌شود. شناسایی و تقدیر از خانواده‌های پسماند صفر، تبلیغات گسترده شهری، آموزش در مدارس و همکاری با خیریه‌ها برای مدیریت اقلام حجیم و منسوجات از جمله برنامه‌هایی است که نقش مهمی در فرهنگ‌سازی و ترقی آگاهی عمومی دارد. این چنین، مقابله با فعالیت مراکز غیرمجاز جمع‌آوری پسماند، چالشی جدی است که شهرداری با برنامه‌ریزی دقیق به آن پرداخته است.

مدیریت پسماند تر در اصفهان، نه‌تنها قضیه‌ای زیست‌محیطی، بلکه نمادی از مسئولیت‌پذیری اجتماعی است. این عمل های مشخص می کند که با هم‌افزایی بین مدیریت شهری و شراکت شهروندان، می‌توان الگویی برای دیگر شهرهای سرزمین تشکیل کرد و با برنامه‌هایی این چنین نوآورانه، گامی بلند در مسیر تحقق شهری پایدار و زیست‌پذیر برداشته می‌شود.