فرونشست و ایستادن اصفهان روی آوار تاریخ

مینا عباسپور| ما چندین دفعه و چندین دفعه از فرونشست نوشتیم و گفتیم، هشدار دادیم و کلافه شدیم از بس آمار و اندازه‌های دلواپس‌کننده و نرخ ۱۸ و نیم سانتی‌متری فرونشست اصفهان را که به تعبیری ۴۰ برابر نرخ جهانی و بالاتر از میانگین کشوری است، در تیتر و خبرهایمان آوردیم. اما به جای این که بگوییم خسته شدیم، اتفاقا زمان آن رسیده که مختصر نیاییم و با جدیت بیشتری به این نوشته دقت کنیم، حتی اگر نفس‌هایمان از گفتن این درد به شماره افتاده باشد.

فرونشست زمین نه فقط یک چالش زیست‌محیطی که یک تهدید راستین برای زیرساخت‌های شهری، میراث‌فرهنگی و حتی زندگی مردم اصفهان است. تهدیدی جدی که امکان پذیر به تخریب ساختمان‌های تاریخی ما، انفجار در شبکه‌های آب‌وفاضلاب، و حتی آوار شدن بناهای مسکونی بینجامد. این خطرات به شدت بر کیفیت زندگی شهروندان تأثیر می‌گذارد و به صدمه‌پذیری زیاد تر جامعه منجر می‌شود؛ از جمله فرار اندوخته‌گذاران و مهاجرت مردم.

فرونشست در اصفهان به دلایل بسیاری رخ‌داده است؛ از جمله افت شدید بارش‌ها، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، و عدم مدیریت صحیح منبع های آب و یقیناً خشکی زاینده‌رود که مادر همه این معضلات است. مطابق گزارش‌ها، اصفهان به یکی از شهرهای صدمه‌دیده از فرونشست در ایران تبدیل شده که این نوشته به شکل قابل‌توجهی زندگی مردم را تحت‌تأثیر قرار داده است. این معضل نه تنها به زیرساخت‌ها صدمه می‌زند، بلکه با آوار شدن مدارس، الزام مرمت پل‌های تاریخی، نشست ساختمان‌ها و منازل و انهدام بناهای آموزشی، آینده نسل جوان را نیز تهدید می‌کند.

بهتر است در این مورد به سراغ مسئولان و استانداران برویم. اصفهان استانداران گوناگون و قدری به خود دیده است که در دوره‌های گوناگون، بنا به سابقه کاری‌شان، نماینده مطبوع دولت بوده‌اند و مردم از شهروندان عادی گرفته تا مسئولان مدیریت شهری و نمایندگان مجلس از ایشان طلب و خواست داشته‌اند معضل فرونشست را که گره در خشکی زاینده‌رود دارد با خواست از ریاست‌جمهوری پیگیری کنند. یقیناً که این اتفاق هم در دوره‌های تازه رخ داده؛ اما نتایج مختصر‌مدتی داشته و تسکینی موقتی و زودگذر  بوده است؛ نظیر بازگشایی‌های چندروزه برای آبیاری زمین‌های کشاورزی در مدتی مختصر.  و زاینده‌رود که آه از خشکی و برهوتش. تقسیمات غیراصولی و برداشت‌های بی‌حساب‌وکتاب از ابتدایش گرفته تا طول جریانش که در زمان محمود احمدی‌نژاد، ششمین رئیس سرزمین، دستور و انجامش رقم خورد، سنگ بزرگی می بود که در چاهی عمیق افتاد و بیرون آوردنش کار یک نفر و یک دولت نیست.

اما در سال های تازه همانقدر که فرونشست پیشروی کرده ، پیگیری برقراری جریان زاینده رود نیز امیدوارانه تر شده است به شرطی که استاندار جاری، مهدی جمالی نژاد که به گفتن شهردار اسبق اصفهان، تسلطی کافی و وافی به معضلات فرونشست و خشکی زاینده رود دارد، بتواند با جلوگیری از اسیر شدن در عمل های ظاهری، سخن های دلگرم کننده بی مبنا و قول های عمل نکردنی، کاری کارستان برای نجات اصفهان انجام دهد. یقیناً اگر زور به عمل های پوپولیستی و بیل به دست گرفتن های نمادین مسعود پزشکیان، رئیس جمهور چهاردهم سرزمین برسد.

در کل استانداران و مسئولین شهری در این روزها باید بیشتر از پیش به این حالت دقت  داشته باشند که دست‌کم در حد سخن داشته‌اند. اما آن‌ها باید با برنامه‌ریزی و اجرای مطرح‌های جامع مدیریت منبع های آب، تلاش کنند تا از مقدار فرونشست کاسته و به احیای منبع های آب‌های زیرزمینی بپردازند. این قضیه نیاز به همکاری نزدیک با متخصصان محیط‌زیست، زمین‌شناسان و مردم دارد به طور جسته و گریخته در حال انجام است؛ اما کافی نیست.

تشکیل مراکز آموزشی برای آگاه‌سازی مردم در رابطه زیان های منفعت گیری بیشتر از حد از منبع های آبی و دعوت به همکاری در مطرح‌های حفاظت از منبع های آب، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند توسط مسئولین شهر صورت گیرد. به‌طورکلی، نیازمند تشکیل برنامه‌های طویل مدت هستیم که ضمانت‌کننده آب و خاک اصفهان و پایدارکننده زندگی آینده‌سازان این دیار باشد.

دولت و نهادهای عمومی باید با راه اندازی کمیته‌های اختصاصی، به بازدید و پایش حالت فرونشست و اراعه راهکارهای مؤثر بپردازند. این کمیته‌ها باید متشکل از کارشناسان و فعالان اجتماعی باشند تا به مشاوره و تصمیم‌گیری در عرصه حفاظت از محیط‌زیست دقت کنند.

در نهایت، فرونشست یک بحران زیست‌محیطی مهم است که نیازمند تلاش جمعی و همکاری بین دستگاه‌ها و مردم است. بیایید دست در دست هم برای نگه داری آینده‌مان، خانه‌مان و زیرساخت‌هایمان تلاش کنیم. نگذاریم اصفهان، این الماس زنده و تاریخی، به نابودی سپرده شود. با آگاهی و عزم جدی، می‌توانیم به سمت آینده‌ای پایدار و امیدبخش برای اصفهان حرکت کنیم.