آب نیست! اصفهان در عطش تصمیم‌گیری

مدیریت سختی؛ واژه‌ای که سپس از جیره‌بندی و ناترازی به ادبیات مدیران حوزه آب سرزمین داخل شده است. سخنگوی صنعت آب چند روز پیش او گفت که در شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، اراک، ساوه و بندرعباس سختی آب را مدیریت می‌کنیم تا مصرف کمتر شود. این مدیریت سختی در حالی است که حالت ذخیره سدهای این شهرها خوب نیست. بحران در سد زاینده‌رود هم که هر روز عمیق‌تر می‌شود و آب شرب بیشتر از ۵ میلیون نفر هر روز کمتر از قبل می‌شود. اگر در سال‌های پیش دلواپس تنش آبی در تابستان بودیم در همین روزهای آخر سال بیم نبوده است آب شرب در بهار می‌رود. روزها از پی هم طی می‌شود و هر روز سهم کمتری برای آب شرب در پشت سد زاینده‌رود باقی می‌ماند.

افت بی‌سابقه بارندگی، کم شدن شدید منبع های زیرزمینی، افت ذخایر سد زاینده‌رود و ناترازی در اراعه و تقاضای آب، اصفهان را به روزهای بحرانی نزدیک می‌کند. درحالی‌که میانگین بارش‌ها در سرشاخه‌های زاینده‌رود ۴۲ درصد کمتر از میانگین طویل مدت بوده و ذخیره سد زاینده‌رود به ۱۳۸ میلیون مترمکعب رسیده و ۹۰ درصد ظرفیت مخزن آن اکنون خالی است؛ اما هم چنان برداشت‌ها از حوضه زاینده‌رود ادامه دارد. با علم به این که ذخیره جاری سد زاینده‌رود در قیاس با زمان شبیه سال قبل ۵۳ درصد و نسبت به طویل مدت ۷۹ درصد افت‌یافته است؛ اما تا این مدت سهم صنعت و کشاورزی بالادست بر‌جای خود باقی است. باوجود افت ۵۰ درصدی ورودی آب به سد زاینده‌رود از ابتدای سال آبی تا بحال در قیاس با طویل مدت شبیه و روبه رو‌شدن با سد خالی هیچ پروژه‌ انتقال آب از حوضه فقیر زاینده‌رود به دیگر حوضه‌ها متوقف نشده است.

تکلیف پروژه‌های آبی اصفهان هم تا این مدت اشکار نیست و جزئیات دقیقی از آن نمی‌دانیم. این که آیا این پروژه‌ها پیش از ورود به این تنش‌های آبی به اصفهان می‌رسد یا خیر. بالاخره انتقال آب دریای عمان به صنایع می‌رسد تا قدری دست از سر این جرعه‌های مانده برای شرب مردم بردارند یا تا آخرین جرعه قرار است بر سر سفره حوضه زاینده‌رود بمانند؟ اما دیگر در این سفره آبی نیست و امروز سد زاینده‌رود توان فراهم آب شرب مورد نیاز جمعیت استان اصفهان را هم ندارد. یک ماه است که نیروگاه برق‌آبی سد زاینده‌رود هم به‌خاطر کم شدن ذخیره آب مخزن از مدار تشکیل خارج شده است و تنها خروجی آب از دریچه‌های تخلیه تحتانی سد انجام می‌شود. این مقدار ذخیره را همین‌جا نگه دارید. الان در اغاز بهار و خانه‌تکانی و افزایش مصرف آب هم قرار داریم و این به وخیم‌تر شدن اوضاع منجر خواهد شد. 

 حداکثر توان فراهم آب در شرایط جاری ۱۵.۵ مترمکعب بر ثانیه است، درحالی‌که نیاز آبی استان در زمان اوج مصرف به ۱۸.۹ مترمکعب بر ثانیه می‌رسد. یعنی حداقل ۳.۴ مترمکعب بر ثانیه افتداریم. درحالی‌که حالت چاه‌ها و منبع های زیرزمینی هم اسفناک است و هیچ امیدی به آنها نمی‌توان داشت با یک حساب ساده می‌توان این را دریافت که این مقدار افتدر ماه‌های آینده به کم شدن سختی و کیفیت، قطعی آب و جیره‌بندی آن منجر خواهد شد.

با همه این اوصاف چه تدبیری می‌توان اندیشید؟ آیا هم چنان به‌جای تدبیر و حکمرانی درست بر منبع های آبی حوضه، چشم به آسمان باید دوخت تا بلکه بارش‌های بهاری به داد این مردم برسد یا که ابرها را بارور کرد؟ آیا قرار نیست عدل در برداشت‌ها صورت گیرد و اکنون که ذخیره سد زاینده‌رود به خط بحران رسیده برخی از پروژه‌های انتقال آب از این حوضه را متوقف کرد؟ آیا به‌جای مدیریت برداشت‌ها در بالادست و افت سهم صنایع، با مدیریت سختی در پایین‌دست و افت سهم خانواده‌ها می‌توان جلوی پیشرفت این بحران را گرفت؟

امروز پیش از هر راهبردی، برتری مهم اصفهان باید آب باشد و آب. آژیر قرمز آب شرب به صدا درآمده تا جایی که صدای مطالبه احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی شنیده نمی شود. احتمالا امروز استاندار اصفهان باید همه راهبردها و جلساتش را بگذارد زمین و به قضیه آب اصفهان فکر کند. یک پایش اصفهان و در پروژه‌های آبی باشد و یک پای دیگرش در تهران و وزارت نیرو. جزئیات واقعی پیشرفت پروژه‌های آبی اصفهان را شفاف بگوید تا امیدوار به استقبال سال آینده برویم. اگر این کارها صورت نگیرد و زمان بگذرد دیری نیست که تنش آبی به تنش روانی و اجتماعی بکشد. ناترازی در آب شرب و قطعی مکرر برق جامعه را عصبانی می‌کند و امید مردم را به نابودی می‌کشاند. بعد برتری استان اکنون باید قضیه زاینده‌رود، فراهم آب شرب، تکمیل پروژه‌های آبی و سامانه دوم آب‌رسانی به اصفهان، مدیریت مصرف آب در صنایع و کنترل برداشت‌های بی‌رویه باشد. از نظر دیگر این اخطار را باید به مردم هم داد که اگر در مصرف خود دقت نکنند ماه‌های سختی را در پی خواهند داشت. روزهایی که هم با خاموشی روبرو می باشند و هم با بی‌آبی. احتمالا خانه‌تکانی و شستشوهای آب بر را چند ماهی به تأخیر بیندازند مشکلی پیش نیاید؛  اما آیا تاب تحمل مدیریت سختی و  بهار و تابستان بدون آب و برق را دارند؟