صنایع‌دستی مظلوم اصفهان

اصفهان امروز_ راضیه چنگیز نائین: اصفهان نخستین شهر ایرانی عضو شبکه شهرهای خلاق یونسکو در عرصه صنایع‌دستی و هنرهای مردمی است و با ۱۹۶ رشته در عرصه صنایع‌دستی، بی‌نظیرترین شهر جهان از نظر تنوع و تعداد صنایع خلاق دستی در جهان به‌حساب می‌آید. صنایع‌دستی در اصفهان هرچند در عدد پیشتاز و در خلاقیت بی‌همتاست، اما حال و روزش خوش نیست و مشکلات زیادش پشت ظاهر فریبنده اعداد و رقم های نهان شده است. صنایع‌دستی در اصفهان روزگاری سخن اول را در اقتصاد شهر می‌زد اما وقتی که صنایع بزرگ جای خود را در اقتصاد شهری باز کردند، این هنر دیرینه آرام‌آرام به حاشیه رانده شد. تحول سبک زندگی، مصرف‌گرایی، نبوده است پشتیبانی‌های ساختاری و ورود کالاهای بی‌کیفیت خارجی، علتشد جایگاه صنایع‌دستی در سبد خرید مردم کم‌رنگ شود. تعداد بسیاری از هنرمندان باسابقه که عمر خود را وقف خلق آثار فاخر کرده‌اند، امروز برای ادامه کار خود با چالش‌هایی جدی روبه رو‌اند: از گرانی مواد اولیه و نبوده است بازار فروش گرفته تا بی‌توجهی مسئولان به شأن و منزلت هنری‌شان. کم‌شدن گردشگران و تورم اقتصادی نیز ضربه‌های مهلکی به صنایع‌دستی اصفهان داخل کرده است.

مشکل دیگر اما در کارگاه‌های صنایع‌دستی و نیروی کار است، جوانان کمتر به سراغ یادگیری این هنرهای سنتی می‌روال چرا که اعتقاد دارند فعالیت در صنایع‌دستی درآمد قابل‌قبولی ندارد و خبری از امنیت شغلی در این حرفه نیست. در این چنین شرایطی، انگیزه‌ای برای ورود به این مسیر دشوار برای نسل جوان و نوجوان باقی نمانده است. کارگاهی که امروز چراغش روشن است، امکان پذیر فردا تعطیل شود چون شاگردی برای ادامه مسیر وجود ندارد.

در حوزه صادرات نیز باوجود ظرفیت‌های گسترده، کارکرد قابل دفاعی وجود ندارد. نبوده است برندسازی حرفه‌ای، ضعف در بسته‌بندی، نبوده است نمایشگاه‌های بین‌المللی دائمی و نداشتن زیرساخت‌های دیجیتال مناسب علتشده تعداد بسیاری از هنرمندان اصفهانی صنایع‌دستی حتی نتوانند از مرزهای سرزمین عبور کنند و محصولاتشان را به دنیا معارفه کنند. این در حالی‌ست که صنایع‌دستی اصفهان می‌تواند نماینده هویت فرهنگی ایران باشد، آن‌هم در روزگاری که دنیا تشنه معنی و اصالت است.

شهرداری اصفهان، اداره میراث‌فرهنگی و اتاق بازرگانی، هر یک در دوره‌هایی اقداماتی انجام داده‌اند؛ از راه‌اندازی گذرهای صنایع‌دستی گرفته تا اعطای وام و برپایی نمایشگاه‌ها و دعوت از فعالان اقتصادی کشورهای دیگر. اما این کوششها زیاد تر مقطعی بوده‌اند و نه ساختاری. آنچه صنایع‌دستی اصفهان به آن نیاز دارد، یک برنامه جامع، منسجم و طویل مدت است که با شراکت نهادهای گوناگون، هنرمندان و حتی قسمت خصوصی تدوین شود.

صنایع‌دستی تنها یک کالا نیست؛ بخشی از فرهنگ زنده ماست. هر بشقاب مینا، هر قلم‌زنی روی مس، هر تاروپود یک قالی، روایت‌هایی از تاریخ، ذوق و هویت مردم این سرزمین را در خود جای‌داده است. اگر امروز به داد این هنر نرسیم، فردا تنها با موزه‌هایی روبه رو خواهیم می بود که در آن، صنایع‌دستی نه به‌گفتن بخشی از زندگی، بلکه به‌گفتن «یادگاری از قبل» در ویترین‌ها خاک می‌خورند.

امروز روز جهانی صنایع‌دستی است، فرصتی برای مرور داشته‌ها و نداشته‌ها. فرصتی برای این‌که بپرسیم: ما بااین‌همه گنج، چه کرده‌ایم؟ چرا حال‌وروز صنایع‌دستی اصفهان هر سال کوتاه از پارسال است؟