بازدید فنی شاهکار صفوی ثبت یونسکو و نقش آن در گردشگری

کاخ موزه چهلستون اصفهان، یکی از شاهکارهای بی‌بدیل معماری و هنر صفوی است که نمادی برجسته از تاریخ، فرهنگ و هویت هنری ایران به حساب می اید. این بنا که در قلب تاریخی شهر اصفهان واقع شده، به دستور شاه عباس اول بنا گردید و در زمان شاه عباس دوم تکمیل شد و به شدت به یکی از کانون‌های مهم سیاسی، فرهنگی و هنری دوران خود بدل گردید. با دقت به اهمیت حیاتی این بنا، عملیات تخصصی پاک‌سازی، مرمت و غبارروبی ستون‌های ایوان کاخ چهل‌ستون در اصفهان اغاز شده است تا این گنجینه تاریخی در برابر فرسایش زمان مصون بماند.

 مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان، جزئیات این عمل حفاظتی را تشریح کرد. او خبرداد که پیش از اغاز این عملیات، صدمه‌شناسی دقیقی از حالت این ایوان در زمان یک ماه اجرا شده است و هم‌اکنون بعد از آخر عملیات صدمه‌شناسی، مرحله های عملیاتی پاک‌سازی، مرمت و غبارروبی ستون‌های ایوان اغاز شده است.

آخرین مطالب

• اینفوگرافی چیست و چطور می‌توان آن را ساخت؟
• خوددرمانی سالمندان این مشکلات را برای آنها به وجود می آورد_اصفهانیا
• روزنامه اصفهان امروز شماره ۵۲۸۹، ۱۲ آبان ۱۴۰۴
• تجارت خارجی گمرک اصفهان از مرز یک میلیارد دلار گذشت!
• زنگ خطر سرمازدگی در اصفهان؛ موج قطبی، دما را تا ۱۰ درجه زیر می‌کشد!

امیر کرم‌زاده؛ مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان افزود: «با دقت به لزوم نگه داری اصالت تاریخی، مطرح عملیات پاک‌سازی و مرمت این بنا به همت کارشناسان مرمت گروه امانی این اداره کل در زمان‌زمان ۲ ماه اجرا خواهد شد.»

کاخ موزه چهلستون به‌منظور اجرای امور دیوانی و تفریحی در دولتخانه صفوی در قرن یازدهم هجری قمری بنا شده است. ویژگی مهم این عمارت، وجود نقاشی‌های زیاد زیبای هنرمند عصر صفوی، «رضا عباسی» است که به سبک مینیاتور ایرانی، دیوار تالارهای کاخ را تزیین کرده است. این مجموعه که مساحتی بیشتر از ۶۷ هزار مترمربع مساحت دارد، همزمان با ۹ باغ ایرانی دیگر، در سال ۱۳۹۰ به ثبت جهانی یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) رسید. استان اصفهان با بیشتر از ۲۲ هزار تاثییر تاریخی (هزار و ۹۴۰ تاثییر ملی و ۱۵ تاثییر ثبت جهانی) و ۶۰۰ خانه تاریخی و جاذبه‌های گوناگون طبیعی، فرهنگی، مذهبی و تفریحی یکی از قطب‌های گردشگری ایران است.

اهمیت ساختاری و تاریخی: چرا «چهلستون» نیازمند مرمت است؟

کاخ چهلستون، بخشی از باغ جهاننمای اصفهان به‌شمار می‌رفت که بعدها به نام باغ چهلستون مشهور شد. این تاثییر بی‌نظیر در دوره صفویه نه تنها نمود‌ای از هنر و معماری ایرانی بلکه نمادی از قوت سیاسی هنرمندان و شاهان آن زمان است. طراحی منحصر به فرد کاخ، ترکیبی از معماری ایرانی با نفوذ و تأثیرات خارجی است که به زیبایی در نقاشی‌ها، آینه‌کاری‌ها و کاشی‌کاری‌های آن منعکس شده است.

ساختار ۲۰ ستون نمادین: ۲۰ ستون چوبی عظیم و زیبای کاخ، به طوری در حوض جلو آن منعکس می‌شود که عدد چهل را تداعی می‌کند و از این‌رو بنای کاخ به «چهلستون» شهرت یافته است. این کاخ به زمان چند قرن محل برگزاری جشن‌ها، مهمانی‌ها و مذاکرات سیاسی می بود و به‌گفتن مظاهری از قوت صفویان شناخته می‌شد. در گذر زمان، کاخ تحت تأثیر عوامل محیطی همانند رطوبت، باد، آتش‌سوزی‌ها و عوامل انسانی گوناگون، دچار صدمه‌دیدگی‌هایی از جمله فرسایش سر ستون‌ها شد که نیازمند پایش مستمر و مرمت دوره‌ای و کامل گردید.

صدمه‌شناسی تخصصی سر ستون‌ها

سر ستون‌ها برخلاف ظاهر ساده، بخشی کلیدی و نمادین در ساختار و اصالت کاخ چهلستون می باشند. این سر ستون‌ها علاوه بر نقش سازه‌ای، حامل نقوش ظریف و زیبایی از دوره صفویه بوده‌اند که بازتاب‌دهنده فرهنگ و هنر آن دوران است. صدمه‌های داخل شده به این قسمت‌ها، شامل پوسیدگی چوبی، ترک‌خوردگی‌های شدید، ریختن رنگ و نقاشی‌ها و شکستن برخی قسمت‌های تزئینی است. صدمه مهم به سر ستون‌ها، روندی طویل و تدریجی بوده که نیازمند پایش مستمر و مرمت دوره‌ای شده است.

فرایند و تاریخچه مرمت: از غبارروبی تا تکنولوژی‌های نوین

مرمت سر ستون‌ها فرایندی دقیق و چند مرحله‌ای است که از برسی دقیق صدمه‌های مکانیکی و زیباشناسانه اغاز می‌شود. کارشناسان مرمت با منفعت گیری از ابزارهای پیشرفته، مقدار تخریب و پوسیدگی چوب و رنگ‌آمیزی را تشخیص خواهند داد. سپس بر پایه این برسی، برنامه‌ای جامع برای تثبیت سازه، ترمیم قسمت‌های صدمه‌دیده و محافظت نهایی تدوین می‌شود.

مرمت‌های انجام شده در عصر معاصر: اولین مرمت‌ها در عصر معاصر بعد از نیم‌قرن بی‌توجهی و تخریب انجام شده است. ابتدا غبارروبی تخصصی و پاکسازی آلودگی‌ها از تکه‌های گوناگون سر ستون انجام شد، سپس مشکلات ساختاری به دقت بازدید و مورد ترمیم قرار گرفت. طی این فرایند، تزئینات و رنگ‌های بازمانده نیز مورد مرمت واقع شدند.

تحول رویکرد در مرمت: مرمت‌ها در دوره‌های گوناگون با منفعت گیری از مواد و راه حلهای سنتی قبل انجام می‌شد ولی در سال‌های تازه به تکنولوژی‌های نوین و مواد مقاوم‌تر تجهیزشده‌اند تا دوام سازه افزایش یابد و نقش محافظتی بهتری ایفا کند. بین چالش‌های مهم مرمت، نگه داری اصالت بنا و اجتناب از صدمه‌های جانبی در طول فرآیند ترمیم است. منفعت گیری از مواد مهم یا هم‌خوان با آن‌ها و اجرای فنون نوین مرمت چوب از جمله راهکارهای پیروزی‌آمیز است.

تیم‌های تخصصی با همکاری دانشگاه‌ها، سازمان میراث فرهنگی و متخصصان بین‌المللی، مرمت را به بهترین شکل انجام خواهند داد. این همکاری‌های بین‌المللی جهت شده دانش فنی به‌روز با راه حلهای علمی دقیق به کار گرفته شود و دانش مرمت بومی و سنتی نیز در کنار آن نگه داری شود. این چنین، منفعت گیری از پایش‌های دوره‌ای برای ضمانت دوام مرمت‌ها و جلوگیری از صدمه‌های مجدد در دستور کار قرار دارد تا کاخ برای نسل‌های آینده محفوظ بماند.

نقش راهبردی مرمت در هویت فرهنگی و اقتصاد گردشگری

نگه داری و مرمت سر ستون‌های کاخ چهلستون علاوه بر نقش نگه داری کالبدی، نقش راهبردی در نگه داری هویت تاریخی، فرهنگی و هنری اصفهان ایفا می‌کند. سر ستون‌ها بخشی کلیدی از معماری کاخ و حامل نقوشی می باشند که بدون آن‌ها تکه عظیمی از زبان بصری بنا از بین می‌رود. این نقوش و آثار هنری بازتابی از فرهنگ، هنر و تمدن ایام صفوی‌اند و به همین خاطر نگه داری آن‌ها، نگه داری میراث فرهنگی است.

نگه داری هویت اصفهان: مرمت این قسمت‌ها علتنمی‌شود که فقطً قسمت فیزیکی بنا نگه داری شود، بلکه امکان ربط بین نسل‌ها، انتقال توانایی تاریخی و فرهنگی و استمرار هویت جمعی را فراهم می‌آورد. اصفهان به گفتن شهر هنر و فرهنگ ایران شناخته شده است و چهلستون یکی از مهم‌ترین نمادهای این هویت محسوب می‌شود. این کار جهت افزایش مطمعن و احترام مردم و مسئولان به میراث فرهنگی شده و نقش مهمی در رشد فرهنگی و اجتماعی دارد.

آمار بازدید و رونق اقتصادی: کاخ چهلستون یکی از پربازدیدترین مقصدهای گردشگری در اصفهان و ایران است. سالانه بیشتر از یک میلیون بازدیدکننده داخلی و خارجی، به‌ خصوص در ایام نوروز و تعطیلات، از این تاثییر بازدید می‌کنند که این کار نشان‌دهنده اهمیت بالای این بنا در گردشگری فرهنگی است. مرمت‌های مؤثر جهت جذب زیاد تر گردشگران شده و گردشگری را به گفتن عاملی برای رونق اقتصاد فرهنگی و فراهم منبع های مالی مورد نیاز مرمت‌های بعدی معارفه کرده است. این چنین دقت رسانه‌ها و تبلیغات گردشگری حوالی این مرمت‌ها، به ترقی عکس اصفهان به گفتن شهری با میراث فرهنگی غنی پشتیبانی می‌کند.

نتیجه‌گیری و چشم‌انداز آینده: مرمت سر ستون‌های کاخ چهلستون علاوه بر نقش نگه داری کالبدی، نقش راهبردی در نگه داری هویت تاریخی، فرهنگی و هنری اصفهان ایفا می‌کند. در آینده نیز الزام ادامه این حرکت حفظی کاملاً مشهود و حیاتی است، به اختصاصی در روبه رو با چالش‌های محیطی، اقتصادی و اجتماعی. نظر می‌شود مراکز علمی، دولتی و مردمی با افزایش آگاهی و پشتیبانی‌های جامع، پایش مستمر و مرمت‌های برنامه‌ریزی شده را پیگیری کنند تا این میراث مورد قیمت به طور مادام‌العمر نگه داری شود. کاخ چهلستون نه تنها یک تاثییر تاریخی است بلکه پلی بین قبل، حال و آینده فرهنگ و هنر ایران است که باید مدام مورد پاسداری قرار گیرد.