پیوند شعر، موسیقی و آموزش کودکانه

فاطمه بهرامی- اصفهان امروز: شهر کتاب اردیبهشت میزبان مراسم رونمایی از کتاب هنرستانک نوشته امید بابک پور می بود.امید بابک پور متولد ۱۳۵۶ اصفهان است مهندسی مکانیک طراحی جامدات و همین طور کارشناسی موسیقی خوانده است. مدیر آموزشگاه موسیقی سرنا است به حرف های خودش از سال ۱۳۶۷ با تشویق و راهنمایی برادرش مهرداد بابک پور یادگیری ساز سه تار را نزد استاد مجید بداخشان اغاز کرد و سپس ساز تار را نزد استادان سعید رضوان-حسن علی خاصی و هدایت اله سیاره در اصفهان در ادامه گفت. این چنین از محضر استادان تهران مهرداد دلنوازی-مرحوم شهریار فریوسفی و این چنین استاد بهروز همتی و استاد هوشنگ ظریف و علی قمصری منفعت های زیاد برده است. در این مراسم جمعی از هنرمندان، اساتید موسیقی، علاقه‌مندان حوزه کودک و خانواده‌ها گرد هم آمدند تا از کتابی رونمایی کنند که هدفش نه‌تنها آموزش موسیقی، بلکه کاشتن بذر عشق به هنر در دل کودکان است. کتاب «هنرستانک» نوشته‌ی امید بابک‌پور، تازه ترین توانایی در پیوند بین آموزش، شعر و عکس است؛ اثری که تلاش می‌کند مسیر خشک و کلاسیک آموزش موسیقی را با لطافت شعر و ریتم زندگی کودکانه در هم آمیزد.

مراسم با سخن بگویید‌های آرش مشتاقی میزبان جلسه اغاز شد. او ضمن خوش‌آمدگویی به مهمانان او گفت: «وجود چهره‌های برجسته‌ موسیقی در این نشست، نه‌فقط مایه‌ی خوشحالی، بلکه نشانه‌ای از احترام متقابل هنرمندان به یکدیگر است.» مشتاقی سپس با اشاره به واژه‌ «کلاسیک» و ریشه‌ی لاتین آن افزود: «آموزش کلاسیک یعنی مسیر قدم‌به‌قدم و منظم یادگیری. در واقع، استاد برای هر مرحله از رشد هنرجو برنامه دارد. این ساختار منسجم را در هنرستان‌های موسیقی می‌بینیم و امروز در کتاب هنرستانک نیز به‌زیبایی بازتاب یافته است.»

از هنرستان وزیری تا آموزش کودک

او در قسمت فرد دیگر از سخنانش، نگاهی تاریخی به روال آموزش موسیقی ایرانی انداخت: «پیش از تأسیس هنرستان موسیقی توسط علی‌نقی وزیری، آموزش موسیقی زیاد تر بر پایه‌ی پیروی و توانایی‌ی شخصی شکل می‌گرفت. با تأسیس هنرستان، موسیقی ایرانی داخل مرحله‌ای علمی و جهانی شد. کتاب‌های هنرستان، مرجع مهم آموزش نسل‌ها بودند و تا این مدت هم پایه تدریس‌اند. هنرستانک در حقیقت تداوم همان مسیر است، اما با زبانی کودکانه و روشی نرم‌تر که ذهن و دل کودک را همزمان دچار می‌کند.»

به حرف های‌ مشتاقی، یکی از ویژگی‌های نزدیک کتاب، تکیه بر فهمیدن شهودی کودک از ریتم و شعر است. «کودک با شنیدن شعر و تکرار ریتم، ناخودآگاه داخل دنیای موسیقی می‌شود. هنرستانک نه یک کتاب درسی خشک، بلکه توانایی‌ای شنیداری و دیداری است که مفاهیم پایه را از طریق بازی و شعر آموزش می‌دهد.»

بازاندیشی در آموزش موسیقی کودک

در ادامه نشست، مشتاقی به چالش‌های آموزش موسیقی کودک در ایران پرداخت و او گفت: «بعضی اوقات فکر می‌شود کلاس موسیقی برای کودک باید فقط تفریح باشد. اما آموزش موسیقی، اگر با روش درست و زبان کودکانه همراه شود، می‌تواند هم سرگرم‌کننده و هم موثر باشد. کتاب هنرستانک مثالی خوبی از این اعتدال است؛ اثری که هم‌زمان به جنبه‌ی علمی و احساسی موسیقی دقت دارد.»

او این چنین به اهمیت بازنگری مداوم در متون آموزشی اشاره کرد و افزود: «ویرایش‌های بعدی کتاب نشان‌دهنده‌ی پویایی ذهن نویسنده است؛ ذهنی که هم به سنت وفادار است و هم با نیازهای آموزشی امروز پیش می‌رود.»

امید بابک‌پور؛ از هنرستان تا هنرستانک

سپس نوبت به سخنان نویسنده‌ کتاب، امید بابک‌پور، رسید. او با تواضع از اساتید بزرگ موسیقی ایران یاد کرد: « من ارادت اختصاصی به اساتید بزرگی چون روح‌الله خالقی و فرامرز پایوردارم. آنچه ما امروز داریم، مستقیم یا غیرمستقیم حاصل کوششهای آن نسل طلایی است.»

بابک‌پور گفت که ایده‌ نگارش این کتاب از دل توانایی‌ی چندین ساله‌ تدریس موسیقی کودک زاده شد. «کتاب هنرستان نزدیک به هشتاد سال است که آموزش داده می‌شود. ساختار آن عالی است، اما برای کودکان نیاز به زبان ساده‌تر، رنگ‌های شادتر و اشعار کودکانه داشتیم.»هنرستانک در واقع پلی است بین میراث وزیری و خالقی با دنیای امروز کودک.

او پافشاری کرد که اولین برخورد کودک با معلم موسیقی، نقش تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت هنری او دارد. «اگر این برخورد همراه با لبخند، رنگ و شعر باشد، موسیقی در جان کودک ریشه می‌دواند. شعرها، تصاویر و واژه‌های فارسی در این کتاب برایم زیاد اهمیت داشت، چون هر واژه بار عاطفی و فرهنگی خودش را دارد.»

خانواده، فرهنگ و استمرار آموزش

مهرداد بابک‌پور، برادر نویسنده که خود نیز از اساتید نقل موسیقی اصفهان است، در سخنانش او گفت: «هر فعالیت فرهنگی به حمایتنیاز دارد. اگر حمایتوجود نداشته باشد، حتی بهترین ایده‌ها هم دوام نمی‌آورند. متأسفانه در سرزمین ما زیاد تر فعالیت‌های مؤثر فرهنگی در قسمت خصوصی شکل می‌گیرد. امیدوارم نهادهای دولتی هم اهمیت آموزش موسیقی را فهمیدن کنند، چون گسترش‌ واقعی از آموزش اغاز می‌شود.»

او به تحقیقی اشاره کرد که مشخص می کند بیشتر از ۷۰درصد کودکان بعد از سال نخست یادگیری موسیقی، ادامه نمی‌دهند. «دلیلش بعضی اوقات خستگی یا عدم ربط عاطفی با ساز است. هنرستانک می‌تواند این چرخه را بشکند، چون کودک در آن با شعر، رنگ، و ریتم به موسیقی نزدیک می‌شود نه با هراس و اجبار.»

توانایی زنده موسیقی در مراسم

یکی از قسمت‌های به‌یادماندنی مراسم، اجرای زنده‌ی شاگرد خردسال امید بابک‌پور می بود. دختربچه‌ای کوچک، چند قطعه از کتاب را با تار اجرا کرد. لبخند حضار و تشویق ممتد سالن، نشان می‌داد که تأثیر موسیقی بر روح کودک چه مقدار ملموس و عمیق است.

در بخشی دیگر، کلیپی از صفحات کتاب روی پرده نمایش داده شد؛ شعرها، تصویرها و ملودی‌ها به‌صورت هم‌زمان پخش می‌شدند و فضایی همانند کلاس موسیقی در ذهن مخاطب می‌ساختند. خود بابک‌پور نیز در فواصل سخنانش، برخی اشعار کتاب را با ریتم خاص اجرا کرد.

ویژگی‌های بصری و محتوایی کتاب

کتاب «هنرستانک» برخلاف تعداد بسیاری از متون آموزشی، برای خودآموزی طراحی نشده است. نویسنده پافشاری می‌کند که وجود معلم، عنصر جدایی‌ناپذیر فرآیند یادگیری است. تصاویر این کتاب، با محوریت موضوعاتی چون محیط‌ زیست، خانواده و اقوام ایرانی طراحی شده‌اند تا کودک بتواند در میانه یادگیری موسیقی، به جهان حوالی خود نیز آگاه شود. رنگ‌ها، فونت‌ها و ترکیب‌بندی‌ها طوری انتخاب شده‌اند که حس امنیت و نشاط را در کودک برانگیزند.

هر قطعه‌ موسیقی در کتاب، پیوندی با قطعات معروف کتاب «هنرستان» دارد و به این ترتیب، کودک کم کم داخل زبان موسیقایی کلاسیک ایران می‌شود، بی‌آنکه از خشکی مفاهیم دچار دلزدگی شود.

بازتاب فرهنگی و اهمیت تاثییر

رونمایی «هنرستانک» تنها معارفه یک کتاب نبوده است، بلکه یادآوری این حقیقت می بود که آموزش موسیقی از دوران کودکی، می‌تواند بنیان فرهنگ شنیداری جامعه را تحول دهد. در دورانی که کودکان بیشتر از هر زمان فرد دیگر با محتوای تصویری و بی‌ریشه مواجه می باشند، اثری همانند هنرستانک می‌کوشد تا ریتم، شعر و عکس را به شکل اصیل و موثر در کنار هم بنشاند.

در آخر مراسم، جمعی از شرکت‌کنندگان، از جمله چند تن از اساتید موسیقی کودک، با نویسنده به او مباحثه پرداختند. حس عمومی سالن، امید و علاقه می بود؛ حسی که احتمالا سال‌ها پیش در هنرستان موسیقی تهران جریان داشت و اکنون در قالبی تازه و کودکانه زنده شده است.

دسترسی و انتشار کردن

علاقه‌مندان می‌توانند کتاب «هنرستانک» را از انتشارات عارف در تهران تهیه کنند و در اصفهان از فروشگاه‌های دیلمان و شیرانی خریداری کنند.