بحران آب اصفهان و چهارمحال

از سهم ۱۱ درصدی ذخیره زاینده‌رود و فرونشست ۹ سانتی‌متری دشت خانمیرزا، تا آبرسانی با تانکر به ۱۴۸ روستای چهارمحال و بختیاری؛ بحران آب در استان‌های مرکزی ایران به مرحله هشدار سراسری رسیده است. در بحبوحه این تنش‌های اجتماعی و زیست‌محیطی، عصر دیروز دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، با وجود مسئولان عالی‌رتبه و استانداران، به بازدید دقیق حالت بحرانی منبع های آبی اصفهان و چهارمحال و بختیاری نشست. رئیس‌جمهور با ابراز تأسف از پیامدهای تصمیمات غیرکارشناسی قبل، مطرح‌های هزینه‌بر و فاقد توجیه اقتصادی، نظیر انتقال آب خلیج فارس را زیر سوال برد و راهکارهای اراعه‌شده را به تیم علمی دانشگاه تهران ارجاع داد. اما پافشاری قاطع پزشکیان در این جلسه چه می بود و حالت این دو قطب کم‌آب سرزمین تا چه حد بحرانی است؟

پافشاری قاطع رئیس‌جمهور: درد شما، درد من است؛ راهکار باید پایدار و بدون تبعات منفی باشد

رئیس‌جمهوری با گفتن این که «درد مردم اصفهان، چهارمحال و بختیاری و دیگر استان‌های دچار بحران آب، درد من نیز هست،» تصریح کرد که دولت موظف است با وفاق، همدلی و تکیه بر دانش و خرد جمعی، بدون هیچ‌گونه گرایش قومی یا منطقه‌ای، مشکلات را به‌صورت پایدار و ریشه‌ای رفع سازد.

به نقل از پایگاه خبر‌رسانی دولت، جلسه بازدید راهکارهای از بین بردن چالش کم‌آبی در استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری، عصر امروز چهارشنبه ۷ آبان ۱۴۰۴، به ریاست دکتر مسعود پزشکیان برگزار شد. در این نشست، گزارشی جامع از سوی استانداران و معاونین سازمان محیط‌زیست و وزارت نیرو درمورد حالت حاضر منبع های آبی، الگوی مصرف و نیز پیامدهای زیست‌محیطی ناشی از کم‌آبی در این دو استان اراعه شد.

دکتر پزشکیان در این جلسه بر الزام لحاظ کامل ملاحظات زیست‌محیطی در همه تصمیمات مربوط به آب پافشاری کرد و هشدار داد:

«اجرای هر تصمیمی در حوزه آب بدون دقت به ملاحظات محیط‌زیستی، هرچند امکان پذیر به‌طور مقطعی نیازهایی را رفع کند، اما آینده‌ای تاریک برای سرزمین رقم خواهد زد و سرزمین ما را در معرض بیابانی‌شدن قرار خواهد داد.»

آخرین و جدیدترین اخبار سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، کارگری ، ورزشی، حوادث و سلامتی ، استان اصفهان و ایران را در وب سایت اصفهانیا دنبال کنید

رئیس‌جمهوری این چنین با پافشاری بر الزام دقت اختصاصی به ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و منافع ذی‌نفعان گوناگون در همه مطرح‌ها، تصریح کرد که مقصد، دستیابی به «راه‌حل‌های جامع، پایدار و بدون تبعات منفی» است تا برای منطقه‌ای دیگر یا برای نسل‌های آینده معضلی تازه آفریده نشود.

انتقاد شدید از گسترش نامتوازن و مطرح‌های پرهزینه

مسعود پزشکیان با ابراز تأسف از پیامدهای گسترش نامتوازن و تصمیمات غیرکارشناسی در قبل، تصریح کرد که بی‌توجهی به رویکرد علمی و محیط‌زیستی، سرزمین را با چالش‌های گسترده جاری روبه رو کرده است. وی به‌طور خاص، هزینه‌بر بودن برخی مطرح‌ها را مورد نقد قرار داد:

«مطرح‌هایی همانند انتقال آب از خلیج‌فارس زیاد پرهزینه و از نظر اقتصادی به‌صرفه نیستند‌. در حالی‌که سالانه نزدیک به ۷ میلیارد مترمکعب آب از حوضه‌های آبریز سرزمین به خلیج‌فارس می‌ریزد، اما مردم استان‌های مرکزی و جنوبی با کم‌آبی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. این مشخص می کند که در مدیریت منبع های آبی، از ظرفیت‌های طبیعی سرزمین به‌درستی منفعت گیری نشده است.»

او افزود که با وجود مطالعات متعدد، تا این مدت جواب‌های علمی روشن و قابل اتکا برای تعداد بسیاری از سوال‌ها وجود ندارد و تعداد بسیاری از عمل های قبل نیز تأثیر ملموسی در احیای منبع های آبی و رودخانه‌هایی نظیر زاینده‌رود نداشته‌اند. رئیس جمهور با اشاره به اهمیت تصمیم‌گیری دقیق در مدیریت منبع های اظهار داشت:

«در علم مدیریت، نخستین قدم، اتخاذ تصمیم درست است و سپس اجرای صحیح آن. اگر از ابتدا تصمیمی نادرست اتخاذ شود، پیامدهای آن گاه جبران‌ناپذیر خواهد می بود.»

در آخر جلسه، مقرر شد راهکارهای اراعه‌شده، برای بازدید و تکمیل علمی، به تیم کارشناسی و نخبگانی مستقر در دانشگاه تهران ارجاع شود تا بعد از نهایی‌سازی، برای تصمیم‌گیری نهایی به هیئت دولت اراعه شود.

حالت هشدارآمیز کم‌آبی در قلب ایران (اصفهان و چهارمحال)

به گزارش اصفهان امروز؛  بحران کم‌آبی و تنش‌های ناشی از آن در دو حوزه اصفهان و چهارمحال و بختیاری به مرحله هشدار و نگرانی سراسری رسیده است. حالت منبع های آب در هر دو استان زیاد بحرانی توصیف می‌شود.

بحران در اصفهان: سد زاینده‌رود و فرونشست زمین

• حجم سد زاینده‌رود به نزدیک به ۱۴۵ میلیون مترمکعب افت یافته که تنها ۱۱ تا ۱۳ درصد حجم نرمال سد و ۷۶ درصد کمتر از میانگین طویل مدت است.

• میانگین بارش استان نسبت به طویل مدت با کم شدن ۷۰ تا ۷۵ درصدی روبرو شده است.

• ۷۰۰۰ هکتار باغ تحت تنش شدید کم‌آبی می باشند و کسری منبع های آبی حتی در فراهم آب شرب نیز اختلال جدی به وجود اورده است.

• برداشت بیشتر از حد از آب‌های زیرزمینی علتفرونشست زمین و کم شدن کیفی شدید شده؛ سطح آب زیرزمینی در برخی قسمت‌ها بین ۲ تا ۶ متر در سال کم شدن داشته و برخی چاه‌ها به طور کامل خشک شده‌اند.

بحران در چهارمحال و بختیاری: دشت‌های ممنوعه و تانکرهای آب

• این استان به‌گفتن نخستین استان دچار تنش آبی سرزمین شناخته می‌شود.

• از ۴۳ شهر استان، ۲۱ شهر و از ۷۹۲ روستا، ۴۱۲ روستا دچار بحران آب می باشند و ۱۴۸ روستا تنها با تانکر سیار آبرسانی خواهد شد.

• بیشتر از ۸۰ درصد جمعیت استان وابسته به منبع های آب زیرزمینی‌اند و ۱۰ دشت از ۱۱ دشت استان در حالت «ممنوعه» یا «ممنوعه بحرانی» قرار دارند.

• بارندگی استان طی دو سال تازه ۴۰ درصد نسبت به دوره طویل مدت افت یافته است و کسری مخزن آب استان از ۵۷۹ میلیون مترمکعب به ۸۳۱ میلیون مترمکعب رسیده است.

• برخی مناطق همانند دشت خانمیرزا با اتفاق فرونشست زمین تا ۹ سانتی‌متر در سال روبرو می باشند.

عوامل مهم این بحران ترکیبی از خشکسالی‌های متوالی، افت شدید بارش‌ها، افزایش دما، رشد مصرف قسمت کشاورزی و صنعت، فرسودگی زیرساخت‌ها و نبوده است مدیریت جامع است.

راهکارهای حیاتی برای نجات منطقه

پیشنهادهای مدیریتی و سیاستی مختصر‌زمان و طویل مدت برای مقابله با بحران کم‌آبی در اصفهان و چهارمحال و بختیاری که در این نشست مورد بازدید قرار گرفت، به شرح زیر است:

راهکارهای مختصر‌زمان

• اصلاح سریع الگوی مصرف آب: محدود کردن برداشت‌های غیرضروری به اختصاصی در کشاورزی و صنایع، افت آبیاری فضای سبز غیرحیاتی و اجرای مطرح‌های صرفه‌جویی.

• تخصیص برتری‌بندی منبع های آب: تعلق دادن منبع های آب حاضر به مصارف حیاتی همانند شرب و بهداشت و افت سهم قسمت‌های غیرضروری.

• تسریع در اجرای پروژه‌های انتقال آب: همانند تونل کوهرنگ ۳ جهت افزایش ذخایر آبی.

• شراکت مردمی و فرهنگ‌سازی: تحکیم همکاری و هماهنگی بین مردم و مسئولان.

• مانیتورینگ و رصد مستمر: تشکیل قرارگاه رصد و پایش برای کنترل منبع های آب.

راهکارهای طویل مدت

• تدوین و اجرای استراتژی ملی مدیریت جامع منبع های آب: تشکیل هماهنگی بین‌بخشی بر پایه حوضه‌های آبریز.

• بازنگری در سیاست‌های کشاورزی: تعریف الگوی کشت مشابه با ظرفیت اکولوژیکی منطقه، گسترش کشت محصولات کم‌آب‌بر و گسترش سیستم‌های نوین آبیاری.

• تنوع‌بخشی به منبع های فراهم آب: منفعت گیری از فناوری‌هایی همانند جمع‌آوری آب باران، تصفیه و بازیافت پساب‌ها، شیرین‌سازی آب دریا و انتقال آب از منبع های دور دست.

• تحکیم ساختار حکمرانی: تشکیل نهادهای فرابخشی با اختیارات اجرایی جهت نظارت و قانون‌گذاری سختگیرانه.

• اندوخته‌گذاری در نوسازی زیرساخت‌ها: اصلاح و بهینه‌سازی شبکه‌های آبرسانی، جلوگیری از فرسودگی و افت تلفات آب.

• حمایتاقتصادی و مشوق‌ها: اراعه مشوق‌های مالی به کشاورزان و صنایع و قیمت‌گذاری واقعی آب برای افت مصرف غیرضروری.

این راهکارها در کنار هماهنگی و همکاری همه سطوح حکومتی و شراکت فعال مردم، کلید عبور از بحران کم‌آبی در اصفهان و چهارمحال و بختیاری است.