فروشکست، فریادی برای اصفهان در چنگال بحران

رخدادی ناگهانی در حافظه نهان اصفهان که دورازذهن نخواهد می بود. رخدادی چنان تیره‌وتار که در آن‌سوی تمثال آرمانی خود، پیامی هشداردهنده را به مردم ایران و اصفهان مخابره می‌کند. پیامی که در نمایش «فروشکست» به کارگردانی افرا جبارزارع و نویسندگی امیر یوسف دهقان به عکس کشیده شده است. 

کارگردان فروشکست از پیرمردِ بادبادک فروشی سخن می‌گوید که نامش محمد علی است. او که نقش خود را به علی مهدی‌زاده در مقام بازیگر اعطا کرده، معتقد است که «خودش و همه تماشاگران دچار کابوسی دهشتناک شده و در خوابی دلگیر، محبوس شده‌اند. این کابوس باید همه شود، همه بیدار شوند و به زمانه‌ای بازگردند که پل سالم می بود، آب در زاینده‌رود جریان داشت و هیچ‌چیز همانند اتفاق‌ای که هم اکنون در حال توانایی آن می باشند، نبوده است.»

تلخی ماجرا اما استعاره فروریختن سی‌وسه‌پل در کام خشک زنده رود این روزها نیست. افرا جبارزارع معتقد است که: «چه زیاد از اصفهان حرف های و نوشته‌اند اما کمتر فردی این چنین هشدار بی‌پرده‌ای را به مخاطب داده است. هنگامی به سقف خانه‌ام نگاه می‌کنم و می‌بینم فرونشست از رگ گردن به من و ما نزدیک‌تر است، در مقام یک هنرمند کمتر به انعکاس سوژه‌های مخاطب پسندی از بعد غم و نشاط و خیانت و قتل و لودگی می‌اندیشم. معتقدم، هر شخصی موظف است در هرکاری که به آن داخل می‌شود، رکنی را ادا کند. به همین خاطر، به گفتن یک کارگردان یا مولف تاثییر، پرداختن به این چنین موضوعی را ماموریت شهروندی و اجتماعی خودم می‌دانم تا جدای از مسائلی که وجود دارد و همه به آن آگاهیم، به این مهم بپردازم که اصفهان، شهری که دوستش دارم، که زادگاه من است، که مامن امن خاطرات من است، که جایی است که در آن بزرگ و عاشق شده‌ام  ….دارد به یک ویرانه تبدیل می‌شود و …. به محاق می‌رود.»

نمایش فروشکست از شرایطی سخن می‌گوید که در آن قرار داریم. برای همین، کارگردان تاثییر بر این باور است که «فروشکست چیزی بیشتر از اجرای یک نمایش است. به‌واقع، هشداری در کنار یک نمایش است که مخاطبان آن مردم ایران و به‌اختصاصی، مردم اصفهان می باشند. این نمایش، با چاشنی اشک و خنده، از مشکلات فرهنگی اجتماعی و زیست‌محیطی اصفهان سخن می‌گوید. کمدی سیاهی است که رخدادی سهمگین را در سال ۱۴۰۷ به عکس می‌کشد. در این سالِ مثالی، پیرمرد بادکنک فروش اصفهانی فهمید می‌شود که به‌خاطر خشکی زاینده‌رود، خشکی هوا و نبوده است آب و باران، نیمی از سی و سه پل شکسته و فروریخته است…»

گره‌گشایی‌های این نمایش از زبان پدربزرگ محمدعلی روایت می‌شود. جبارزارع می‌گوید:  «در این اجرا دیوار چهارم وجود ندارد. تماشاگران عنصری از نمایش می باشند و دیوار چهارم به طور کامل توسط بازیگر شکسته می‌شود. تاثییر، دارای دوپایان است که آخر مهم، بر مسئولیت مخاطب گذاشته شده تا بتواند به نتیجه غایی دست اشکار کند چون دیگر هشداری وجود ندارد؛ آن چه نباید اتفاق می‌افتاد، اتفاق افتاده است. برای همین معتقدم ما در فروشکست مطلب کلیشه‌ای در راستای نگه داری اماکن تاریخی و اهمیت‌دادن به هویت فرهنگی و… و در یک‌کلام، امید نمی‌دهیم و فراتر از آن، بدترین سناریوی ممکن را در برابر مخاطب به عکس می‌کشیم. می‌گوییم ببین… این است…»

 پرداختن به یک سوژه اجتماعی در نمایشِ این روزها اما هم چنان هزینه بر است. این هزینه اما سوای از مادی بودن، به نحوی دربردارنده هزینه‌های معنوی اخلاقی نیز هست. کارگردان فروشکست، با همه دغدغه‌مندی‌اش در این باره می‌گوید:  «احتمالا بهتر می بود که همانند سایرین اصلا دغدغه اجتماعی نداشتم چون با نگاه به سالی که برای نگارش و دوندگی‌های اجرا و مجوز و نوبت سالن و بازنویسی‌های مکرر و بازبینی طی شد، به این نتیجه رسیده‌ام که باید همه نیرویم را در فروشکست هزینه کنم و دیگر این چنین دغدغه‌ای را در سر نپرورم چون گویا نمی‌توان فردی که خودش را به خواب‌زده بیدار کرد… بااین‌حال، هر مقدار که مسیرمان هموار باشد که نیست، به‌گفتن فردی که ادعای دغدغه مندی دارد، می‌توانیم حداکثر تلاشمان را انجام بدهیم. برای همین، معتقدم رسالت هر هنرمند به برتری‌های او بستگی دارد. برای مثال در رابطه خودم، هرچه در توان داشتم را برای فروشکست به اجرا درآوردم.»

 نمایش فرو ناکامی از ۱ بهمن تا ۱۹ بهمن هر شب در ساعت ۱۹ در تالار مهم تالار هنر اصفهان برگزار می‌شود. پیش‌فروش سه شب نخست این نمایش اغاز شده است و مخاطبان اصفهان امروز می‌توانند با کد تخفیف: shekast03 از سایت گیشه ۸ بلیت این نمایش را خریداری کنند و به تماشای یکی از با اهمیت ترین تئاترهای اصفهان بنشینند.