نقش هیجانات و عوامل محیطی در تصادفات رانندگی

مروری بر مطالعات صورت‌گرفته، نشان می دهد عوامل حواس‌پرت‌کن در رانندگی به ۴ دسته کلی تقسیم خواهد شد:

۱. حالات اضطراب میانه رانندگی

مطالعات نشان داده‌اند که احساسات شدید همانند خشم، ناراحتی، استرس یا اضطراب تأثیرات قابل‌توجهی بر توانایی رانندگی دارند. یکی از یافته‌های کلیدی این مطالعات این است که:

• اگر فردی در زمان رانندگی به‌طور آشکارا احساسی باشد(همانند ناراحتی، خشمگینی، گریه کردن یا آشفتگی)، خطر تصادف تا ۱۰ برابر افزایش می‌یابد.

• رانندگانی که تحت استرس‌های بین‌فردی، زناشویی، شغلی یا مالی قرار دارند، ۴ برابر زیاد تر از دیگر رانندگان در معرض خطر تصادف می باشند.

عوامل اثرگذار بر رانندگی احساسی

• استرس و اضطراب: تغییرات مهم زندگی(همانند طلاق، مرگ عزیزان، مشکلات مالی، بیکاری) تأثیر مستقیمی بر دقت راننده به جاده دارند.

• خشم و پرخاشگری: تحقیقات نشان داده‌اند که رانندگان خشمگین زیاد تر مرتکب رفتارهای پرخطر، همانند شدت غیرمجاز و تعقیب نزدیک (Tailgating) خواهد شد.

• افسردگی و ناراحتی: حس ناامیدی و غمگینی می‌تواند تمرکز راننده را افت دهد و تبدیل عکس العمل‌های کندتر در شرایط اضطراری شود.

۲. حواس‌پرتی بصری/دستی (Visual/Manual Distraction)

این نوع حواس‌پرتی وقتی رخ می‌دهد که راننده نگاه خود را از جاده برداشته و یا از دست‌های خود برای انجام کاری غیر از رانندگی منفعت گیری کند. مطالعات نشان داده‌اند که این نوع حواس‌پرتی از خطرناک‌ترین عوامل تبدیل تصادف است.  بیشترین تصادفات ناشی از این نوع حواس‌پرتی بوده‌اند، چرا که لحظاتی که راننده از جاده چشم برمی‌دارد، امکان پذیر یک حادثه ناگهانی رخ دهد.

مثالهایی از این حواس‌پرتی عبارت هستند از:

• ارسال پیامک: گمان تصادف را بین ۴ تا ۲۳ برابر افزایش می‌دهد.

• دستکاری سیستم‌های ماشین (رادیو، GPS، تهویه، و…): این فعالیت‌ها علتکاهش تمرکز راننده شده و ریسک تصادف را تا ۳ برابر افزایش می‌دهد.

• نگاه کردن به اشیاء بیرون از ماشین: این حرکت یکی از دلایل رایج تصادفات بوده و گمان آن را تا ۱۲ برابر افزایش می‌دهد.

۳. حواس‌پرتی شناختی (Cognitive Distraction)

این نوع حواس‌پرتی وقتی اتفاق می‌افتد که ذهن راننده مشغول فعالیت‌های دیگر باشد، حتی اگر چشمان او به جاده دوخته شده باشد. هرچند این نوع حواس‌پرتی کمتر از حواس‌پرتی بصری/دستی خطرناک است، اما در رانندگی طویل‌زمان می‌تواند علتکاهش تمرکز و کندی عکس العمل راننده شود. مطالعات نشان داده اند که:

• نزدیک به ۲۰٪ از زمان رانندگی، رانندگان دچار حواس‌پرتی شناختی می باشند (همانند مکالمه با مسافران یا فکر کردن به مسائل دیگر).

• در ۱.۵٪ از تصادفات، حواس‌پرتی شناختی نقش کلیدی داشته است، اما در زیاد تر موارد عامل مهم تصادف نبوده است.

• تماس تلفنی بدون هندزفری، ریسک تصادف را افزایش می‌دهد، اما تماس با هندزفری تأثیر قابل‌توجهی بر افزایش ریسک نداشته است.

۴. خستگی و خواب‌آلودگی (Fatigue and Microsleep) 

• خواب ‌آلودگی، حتی برای چند لحظه، می‌تواند تأثیرات مخربی بر توانایی کنترل وسیله نقلیه داشته باشد، به‌ اختصاصی در رانندگی طویل‌زمان یا شبانه.

• لحظات مختصر خواب‌آلودگی(microsleep) در کمتر از ۱٪ تصادفات نقش داشته است، اما هم چنان یک عامل پرخطر محسوب می‌شود.

• مطالعات نشان داده‌اند که رانندگان خواب‌آلود عکس العمل‌های کندتری نسبت به مانع ها ناگهانی دارند، شبیه تأثیر مصرف الکل بر رانندگی.

جمع بندی: 

هیجانات احساسات شدید یکی از عوامل نهان در افزایش خطر تصادفات می باشند. به این علت، مدیریت احساسات قبل از رانندگی و تمرکز بر مسیر از با اهمیت ترین راهکارهای ایمنی جاده‌ای است. با اهمیت ترین عامل تصادفات، نگاه کردن به دور از مسیر رانندگی برای بیشتر از ۲ ثانیه است، که گمان تصادف را دو برابر می‌کند. جوانان در قیاس با بزرگسالان زیاد تر تحت تأثیر حواس‌پرتی قرار می‌گیرند و گمان تصادف برای آن‌ها بالاتر است. برای افت خطر تصادفات، منفعت گیری از تلفن همراه بدون هندزفری، دستکاری سیستم‌های ماشین، و دقت به عوامل بیرونی باید به حداقل برسد.

پیشنهادها:

• در زمان استرس شدید، از رانندگی خودداری کنید و از دوستان یا خانواده بخواهید شما را همراهی کنند.

• اگر حس خشم یا ناراحتی دارید، چند دقیقه صبر کنید، چند نفس عمیق بکشید و سپس پشت فرمان بنشینید.

• در شرایط احساسی شدید، رانندگی را به تعیق بیندازید یا مسیرهای کم‌خطرتر را انتخاب کنید.

• از موسیقی اسایش‌قسمت منفعت گیری کنید تا سطح استرس افت یابد.

• از هندزفری یا سیستم‌های هوشمند صوتی برای تماس‌های الزامی منفعت گیری کنید.

• قبل از حرکت مسیر را اشکار کنید و GPS را از پیش تنظیم کنید.

• از خوردن و آشامیدن در ماشین خودداری کنید.

• در صورت خستگی، توقف کرده و استراحت کنید.

رانندگی مسئولانه، یک ماموریت اجتماعی

با ما همراه شوید و ضمانت خود را به رانندگی ایمن اظهار کنید.