بازار صنایع‌دستی ایران بدون گردشگر خارجی در حال مرگ است

اصفهان امروز_ راضیه چنگیز نائین:در روزگاری که صنایع‌دستی ایران با چالش‌های بی‌سابقه‌ای همچون افت گردشگر خارجی و مشکلات صادرات روبه رو است، کارآفرینانی می باشند که باتکیه‌بر خلاقیت و نوآوری، هم چنان پرچم هنر اصیل ایرانی را بالا نگه‌داشته‌اند. سید محمد هاشمی، متولد ۱۳۶۴ و دانش‌آموخته‌ی فلسفه، از جمله همین افراد است. او که بیشتر از هشت سال در حوزه‌ی صنایع‌دستی فعال بوده، برند «سینس آرت» را باهدف بازآفرینی هنر پارچه‌های قلمکار پایه‌گذاری کرده و هم‌اکنون با حمایتاز صدها زن هنرمند روستایی در اصفهان، سهم مهمی در زنده نگه‌داشتن این هنر ایفا می‌کند. هاشمی این روزها برگزارکننده رویدادی با گفتن «کلک خیال‌انگیز» در فرهنگسرای هنر ایران است که در این اتفاقات هنرمندان صنایع‌دستی سراسر سرزمین گردهم آمده و قرار است از پیش‌کسوتان این عرصه که در شهرهای گوناگون سرزمین فعالیت دارند تقدیر به عمل آید. در ادامه، او گفت‌وگوی مفصلی را با سید محمد هاشمی می‌خوانیم و با مشکلات، امیدها و ناگفته‌های این مسیر همراه می‌شویم.

• چه شد که داخل حوزه صنایع‌دستی شدید؟ آیا از ابتدا هدفتان همین می بود یا به‌مرور به این مسیر رسیدید؟

اصلا مقصد اولیه‌ام این مسیر نبوده است. یکی از دوستانم نظر داد که در حوزه‌ی پارچه‌های قلمکار که سال‌ها است نوآوری خاصی در آن نشده، کاری انجام بدهم. با یک تیم جوان و نوآور داخل این حوزه شدیم و رفته‌رفته این مسیر برایم جدی شد. برند «سینس آرت» هم ادامه‌ی همان مسیر است و تمرکز ما روی نوآوری در پارچه‌های قلمکار و صنایع مرتبط با آن است.

تمرکز مهم ما بر روی پارچه‌های قلمکار است. یقیناً به پارچه‌بافی سنتی هم ورود کرده‌ایم و تلاش داریم در همه زنجیره‌ی این حوزه نوآوری داشته باشیم.

• در تولیداتتان زنان هنرمند و سرپرست خانوار هم نقش دارند. از این توانایی بگویید.

بله نزدیک به یک سال و نیم با شتاب‌دهنده‌ی «روستا» همکاری داشتیم. در روستاهای شرق اصفهان همانند کوهپایه و ورزنه، به پشتیبانی اساتید مجرب، آموزش‌های حرفه‌ای در عرصه‌ی کاربافی به زنان اراعه دادیم. اکنون بیشتر از ۳۰۰ زن هنرمند در منازلشان مشغول به کاربافی و پارچه‌بافی می باشند و با ما همکاری دارند.

• حالت بازار صنایع‌دستی را چطور می‌بینید؟

متأسفانه، وخیم است. نبوده است گردشگر، افت قوت خرید داخلی، و مشکلات صادرات علتشده انبارها پر از محصول و خریدار نایاب باشد. صنایع‌دستی کاملا وابسته به توریسم است و در نبوده است آن، با مشکلاتهای جدی روبه رو می‌شود.

• به‌نظر شما چرا از ظرفیت واقعی صنایع‌دستی منفعت گیری نمی‌شود؟

بزرگ‌ترین مشکل، نبوده است نوآوری است. تعداد بسیاری از محصولات صنایع‌دستی ما همان چیزی است که پنجاه، هشتاد سال پیش هم بوده. اما سبک زندگی و سلیقه‌ی مردم تحول کرده. مردم می‌گویند: «زیاد قشنگه، ولی به خونه‌مون نمی‌خوره!» چون صنایع‌دستی به‌روز نشده و مشابه با نیاز و سلیقه‌ی جامعه پیش نرفته است.

• به‌گفتن فردی که در تجاری‌سازی این حوزه فعال هستید، بزرگ‌ترین زمان کجاست؟

در نوآوری. ما باید ایده را تبدیل به محصول کنیم، محصول کاربردی. ایده تنها کافی نیست. بازار باید محصول را بپذیرد. خلاقیت کاربردی، همان چیزی است که صنایع‌دستی امروز نیاز دارد.

• نقش کسب‌وکارهایی همانند شما در پشتیبانی به هنرمندان چیست؟

ما می‌توانیم حلقه‌ی اتصال بین هنرمند، طراح و بازار باشیم. یعنی هم قابلیت‌های هنرمند را بشناسیم و هم زمان‌های بازار را. تجاری‌سازی، همان نقطه‌ی اتصال است. حلقه‌ای که اکنون تقریباً در این صنعت گمشده است.

• خاطره یا توانایی خاصی در ربط با هنرمندان دارید؟

بله در نمایشگاه جهانی امارات، یک هنرمند رنگ نامناسبی برای محصولاتش انتخاب کرده می بود و فروش نداشت. ما نظر دادیم رنگ‌های شادتر امتحان کند. همان محصول با رنگ متفاوت، به پرفروش‌ترین کالای نمایشگاه تبدیل شد. بعضی اوقات فقط یک رنگ می‌تواند معجزه کند!

• تا به اکنون برایتان به وجود امده که محصولی زیاد ساده، بازخورد بسیار‌ای بگیرد؟

زیاد زیاد. برخی محصولات با ناامیدی تشکیل خواهد شد ولی چون کاربردی می باشند، بازار از آن استقبال می‌کند. برای مثالً در حوزه‌ی مد و فشن چندین دفعه این چنین اتفاقی افتاده و ما غافلگیر شده‌ایم.

• آینده‌ی صنایع‌دستی ایران را چطور می‌بینید؟

با روال جاری، ناامیدکننده است. هنرمندان تعداد بسیاری امروز در تاکسی‌های اینترنتی کار می‌کنند. کارگاه‌های بزرگ و قدیمی یکی بعد از فرد دیگر تعطیل خواهد شد. اما اگر عدل در نمایشگاه‌ها برقرار شود و رانت ها برداشته شود و حمایتواقعی از تولیدکننده صورت بگیرد و صادرات تسهیل شود، می‌توانیم امیدوار باشیم.

• حالت صنایع‌دستی در اصفهان چطور است؟

اگر توریست نباشد، هر روز یک کارگاه بسته می‌شود. فروشگاه‌ها در نقش‌جهان پر از کالای چینی شده‌اند. کافی‌شاپ‌ها جای گالری‌ها را گرفته‌اند. اگر این مسیر اصلاح نشود، آینده‌ای برای هنر اصفهان باقی نمی‌ماند.

• اگر به سال ۹۵ برگردید، باز هم داخل این حوزه می‌شوید؟

قطعا با همه‌ی مشکلات، باز هم همین مسیر را انتخاب می‌کنم. چون عاشق مکتب اصفهان و هنر اصیل ایرانی هستم. ما تلاش می‌کنیم این هنر را به تهران، دیگر شهرها و حتی کشورهای دیگر معارفه کنیم و تا وقتی که بتوانیم، پای این پرچم ایستاده‌ایم.