راهنمای کامل شهروندان اصفهانی در تیر ۱۴۰۴

آمادگی برای اسایش در نصف جهان

نگرانی‌های فزاینده‌ای حوالی گمان حملات احتمالی و نشت مواد هسته‌ای از تأسیسات حساس، ذهن تعداد بسیاری از شهروندان اصفهانی را به خود مشغول کرده است. سوال حیاتی “اگر سانحه‌ای رخ دهد، چطور از خود و خانواده‌مان محافظت کنیم؟” در کانون این دغدغه‌ها قرار دارد. این گزارش، تلاشی است برای اراعه پاسخی روشن، اسایش‌قسمت و علمی به این سوال حیاتی، با تمرکز بر موقعیت جغرافیایی و شرایط بومی استان اصفهان. مقصد مهم، افزایش آگاهی و توانمندسازی شهروندان برای روبه رو با این چنین شرایطی است، چون آمادگی نه تنها ایمنی را افزایش می‌دهد، بلکه به طور قابل توجهی اضطراب را افت داده و اسایش خاطر را به ارمغان می‌آورد.

در روبه رو با حوادث احتمالی، وجود یک سازمان مدیریت بحران با پروتکل‌های اشکار برای بلایای گوناگون، از جمله حوادث هسته‌ای و پرتوی، در ایران مشهود است. بازدید رئیس سازمان مدیریت بحران سرزمین از ظرفیت‌های فرودگاه اصفهان برای مقابله با مشکلاتها، نشان‌دهنده وجود ساختارهای رسمی آمادگی در سطح استانی است. با این حال، دغدغه‌های عمومی در اصفهان، که در سوال‌های شهروندان منعکس شده، مشخص می کند که امکان پذیر شکافی بین این آمادگی‌های رسمی و دسترسی عمومی به اطلاعات عملی و قابل فهمیدن وجود داشته باشد. این گزارش به جستوجو پر کردن همین شکاف اطلاعاتی است تا شهروندان بتوانند با دانش و مطمعن بیشتری به پیشنهاد‌های ایمنی عمل کنند. اراعه اطلاعات دقیق و علمی با لحنی اسایش‌قسمت، خود یک مداخله مهم در حوزه بهداشت عمومی و ارتباطات بحران محسوب می‌شود. در شرایط عدم قطعیت و تهدید، فقدان اطلاعات موثق می‌تواند به شایعه ها، اطلاعات نادرست و افزایش هراس منجر شود. با اراعه راهنمایی‌های عملی و قابل فهمیدن، این گزارش به شهروندان پشتیبانی می‌کند تا حس کنترل بیشتری بر حالت داشته باشند و از وحشت بی‌مورد جلوگیری شود.  

داستانی واقعی از دل خیابان شیخ‌صدوق اصفهان

توانایی خانم شجاعی، معلم بازنشسته و ساکن خیابان شیخ‌صدوق اصفهان، بازتابی از نگرانی‌های تعداد بسیاری از مردم است. او گفتن می‌کند: “هنگامی خبر دعوا به نطنز نقل شد، تازه پِی بردم حتی نمی‌دانم امن‌ترین نقطه خانه‌مان کجاست.” این جمله، حس مشترک تعداد بسیاری از شهروندان را در روبه رو با اخبار دلواپس‌کننده به عکس می‌کشد و مشخص می کند که عدم آگاهی از عمل های اولیه می‌تواند به اضطراب دامن بزند.

با این حال، توانایی خانم شجاعی به نگرانی ختم نشد؛ او با رویکردی فعالانه به فکر آماده‌سازی افتاد. او اکنون یک کیف اضطراری دارد که حاوی آب، ماسک و شماره تماس‌های الزامی است. این داستان واقعی به وضوح مشخص می کند که روبه رو با هراس از طریق کسب آگاهی و انجام عمل های عملی، حتی کوچک، می‌تواند به افت اضطراب و دستیابی به اسایش پشتیبانی کند. این گزارش را جدی بگیرد و به کار بندد.

تأسیسات هسته‌ای: چه مقدار به ما نزدیک‌اند؟ نگاهی علمی به موقعیت جغرافیایی اصفهان

برای فهمیدن بهتر مقدار خطر و برنامه‌ریزی برای آمادگی، آشنایی با موقعیت مکانی تأسیسات هسته‌ای نزدیک به استان اصفهان الزامی است. دو تأسیسات مهم در نزدیکی اصفهان قرار دارند که هر یک ویژگی‌های خاص خود را از نظر فاصله و کاربری دارند:

• تأسیسات غنی‌سازی نطنز: این مجتمع در فاصله تقریبی ۱۳۲ کیلومتری مرکز اصفهان قرار دارد، که با نزدیک به ۲ ساعت رانندگی از میدان نقش‌جهان قابل دسترسی است. بر پایه اطلاعات مسیر یابی، این فاصله بین ۱۲۳ تا ۱۳۴.۹ کیلومتر تخمین زده شده و زمان سفر با خودروی شخصی بین ۱ تا ۲ ساعت متغیر است. این فاصله، نطنز را در محدوده تأثیرگذاری ثانویه در صورت ابراز حادثه قرار می‌دهد.  
• تأسیسات UCF (مجتمع فرآوری اورانیوم) اصفهان: این مجتمع در جنوب‌شرق اصفهان، در محدوده‌ای کمتر از ۳۰ کیلومتر از مرکز شهر واقع شده و بخشی جدایی‌ناپذیر از مرکز فناوری هسته‌ای اصفهان است. این تأسیسات در منطقه روشن‌دشت استان اصفهان قرار دارد و یک مجتمع فرآوری اورانیوم تحت نظر سازمان انرژی اتمی ایران است که در زمینی به مساحت ۶۰ هکتار بنا شده و از سال ۱۳۷۹ رسماً فعالیت خود را اغاز کرده است. نزدیکی این تأسیسات به شهر، لزوم آمادگی سریع و عکس العمل سریع را در صورت ابراز حادثه افزایش می‌دهد.  

جدول ۱: موقعیت و فاصله تأسیسات هسته‌ای از مرکز اصفهان

مسئله حیاتی در هر سناریوی نشت یا دعوا، شرایط جوی اصفهان و به‌اختصاصی جهت وزش باد است که تعیین‌کننده‌ترین عامل در تأثیرگذاری بر مناطق مسکونی استان اصفهان خواهد می بود. سازمان هواشناسی ایران نقش کلیدی در مدیریت مشکلاتها، از جمله خبر‌رسانی و پیش‌بینی به موقع شرایط جوی همانند جهت باد و طوفان‌ها، ایفا می‌کند. این قابلیت‌ها برای مدل‌سازی پراکندگی آلاینده‌های هوابرد، از جمله ذرات رادیواکتیو، حیاتی است. به این علت، شهروندان باید برای دریافت اطلاعات دقیق در این عرصه، فقطً به مسئولین اداره کل هواشناسی استان اصفهان (که وب‌سایت رسمی آن نیز در دسترس است ) و کانال‌های رسمی مدیریت بحران مطمعن کنند. تکیه بر منبع های غیررسمی یا گمانه‌زنی‌ها می‌تواند تبدیل تصمیم‌گیری‌های نادرست و افزایش خطر شود.  

اگر هشدار تشعشعات هسته‌ای در اصفهان اظهار شد، چه کنیم؟ آمادگی قبلی می‌تواند جان شما و عزیزانتان را نجات دهد

آمادگی قبلی و عکس العمل سریع در لحظات اولیه وقوع حادثه هسته‌ای، حیاتی است. این عمل های بر پایه اصول علمی حفاظت در برابر تشعشع (افت زمان تماس، افزایش فاصله، پناه‌گیری پشت سپر فیزیکی) بنا شده‌اند و می‌توانند جان شما و عزیزانتان را نجات دهند. مرحله های زیر را قدم به قدم جستوجو کنید:

مرحله ۱: هشدار را جدی بگیرید و فورا عمل کنید

به محض شنیدن هشدار از طریق رادیو، تلویزیون استانی (شبکه اصفهان) یا پیامک‌های اضطراری از طریق سامانه مدیریت بحران استانداری اصفهان، سریعاً به داخل ساختمان بروید. شدت عمل در این شرایط کلید مهم محافظت است. حتی یک لحظه تأخیر می‌تواند شما را زیاد تر در معرض ذرات آلوده قرار دهد. این فوریت در عکس العمل، از این رو اهمیت دارد که بعد از یک انفجار هسته‌ای، امکان پذیر تنها ۱۰ دقیقه یا زیاد تر زمان برای یافتن پناه‌گاه مناسب قبل از رسیدن غبار رادیواکتیو وجود داشته باشد. به این علت، هر ثانیه در این مرحله تعیین‌کننده است.  

مرحله ۲: پناه‌گیری در امن‌ترین نقطه خانه خود در اصفهان

بعد از ورود به ساختمان، به زیرزمین یا مرکزی‌ترین نقطه ساختمان بروید. بهترین مکان، جایی است که از دیوارهای خارجی فاصله بیشتری داشته باشد. ساختمان‌های با دیوارهای آجری یا بتنی و این چنین پارکینگ‌های زیرزمینی و مترو می‌توانند پناه‌گاه‌های خوبی باشند. درها و پنجره‌ها را کاملاً ببندید و درزهای آن‌ها را با حوله مرطوب، پارچه یا چسب بپوشانید تا از ورود ذرات آلوده به داخل جلوگیری شود . این عمل یک لایه محافظتی فیزیکی در برابر ذرات رادیواکتیو تشکیل می‌کند. همه سیستم‌های تهویه شامل هواکش، کولر آبی و بخاری را خاموش کنید. هر وسیله‌ای که هوا را از بیرون به داخل می‌آورد، باید از کار بیفتد . این عمل های، کاربرد مستقیم اصول افزایش فاصله و پناه‌گیری پشت سپر فیزیکی برای به حداقل رساندن روبه رو با تشعشعات است. شناسایی قبلی امن‌ترین نقاط در خانه و تمرین با اعضای خانواده برای رسیدن به آنجا، می‌تواند در لحظات بحرانی به طور چشمگیری کارایی عکس العمل را افزایش دهد.  

مرحله ۳: شست‌وشوی سریع بعد از تماس با فضای بیرون

اگر در زمان حادثه در فضای باز بوده‌اید و گمان آلودگی وجود دارد، عمل های سریع برای افت آلودگی الزامی است:

• لباس‌های بیرونی خود را درآورده و آن‌ها را در یک کیسه پلاستیکی محکم قرار دهید. این کیسه را خارج از محیط زندگی (همانند بالکن یا حیاط خلوت) قرار دهید تا بعداً توسط تیم‌های تخصصی جمع‌آوری شود.  
• دست‌ها، صورت و موی خود را بلافاصله با آب و صابون بشویید. این کار به افت دیدنی مقدار آلودگی پشتیبانی می‌کند.  
• در صورت نبوده است آب کافی، از دستمال‌های مرطوب یا الکلی برای پاک کردن پوست منفعت گیری کنید.  
• حیوانات خانگی آلوده احتمالی نیز باید در اتاقی دور از پناه‌گاه برس کشیده و در صورت امکان شسته شوند.  

قرص ید پتاسیم (KI): چه وقتی و چطور مصرف شود؟

قرص ید پتاسیم (KI) یک محافظت‌کننده خاص در برابر ید رادیواکتیو است و از جذب آن توسط غده تیروئید جلوگیری می‌کند. این قرص با اشباع کردن غده تیروئید با ید غیررادیواکتیو، مانع از جذب ید رادیواکتیو می‌شود که می‌تواند تبدیل سرطان تیروئید شود.

اما مسئله زیاد مهم و حیاتی این است که مصرف آن فقط و فقط با اظهار رسمی و دستورالعمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و یا دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مجاز است . مصرف بی‌رویه یا خودسرانه آن می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد و برای همه انواع آلودگی‌های رادیواککتیو سودمند نیست، چون KI تنها در برابر ید رادیواکتیو مؤثر است و محافظتی در برابر دیگر ایزوتوپ‌های رادیواکتیو تشکیل نمی‌کند .

این پافشاری بر دستورالعمل‌های رسمی، اهمیت مطمعن به مراجع ذی‌صلاح پزشکی در زمان بحران را مشخص می کند. وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی، به گفتن نهادهای مهم مسئول سلامت عمومی، دارای پروتکل‌ها و آموزش‌های ملزوم برای مدیریت فوریت‌های پرتوی می باشند. از این رو، پیروی از دستورات این نهادها، ضمانت‌کننده مصرف صحیح و مؤثر KI و جلوگیری از عوارض ناشی از سوءمصرف آن است.  

راهنمای سریع برای هر خانواده اصفهانی: چک‌لیست آمادگی

آمادگی برای حوادث احتمالی، نیازمند داشتن یک چک‌لیست جامع و قابل دسترس است. یک کیف اضطراری (Emergency Kit) که از قبل آماده شده باشد، می‌تواند تفاوت بزرگی در لحظات بحرانی تشکیل کند. این کیف باید شامل موارد الزامی برای حداقل چند روز باشد و در مکانی اشکار و قابل دسترس در خانه نگهداری شود.  

جدول ۲: چک‌لیست جامع کیف اضطراری خانوار

مکان امن خانه: امن‌ترین نقطه خانه خود را از قبل اشکار و با اعضای خانواده تمرین کنید. این مکان می‌تواند زیرزمین یا یک اتاق داخلی با کمترین پنجره و فاصله از دیوارهای بیرونی باشد. منفعت گیری از نقشه‌های شماتیک خانه برای تعیین مسیرهای رسیدن به این نقطه امن می‌تواند سودمند باشد. این آمادگی قبلی، به اختصاصی در شرایط پر استرس، به خانواده پشتیبانی می‌کند تا بدون سردرگمی و با شدت عمل کنند.  

شماره تماس‌های مهم: یک لیست چاپ‌شده از شماره تماس‌های اضطراری را در دسترس داشته باشید:

• مرکز مدیریت بحران استان اصفهان: ۱۱۲ (سامانه امداد و نجات هلال احمر)  
• شهرداری اصفهان (سامانه ۱۳۷): برای اطلاعات محلی و شهری
• اورژانس ۱۱۵، آتش‌نشانی ۱۲۵ و پلیس ۱۱۰  
• بیمارستان‌های نزدیک به محل زندگی: همانند بیمارستان الزهرا (تلفن: ۰۳۱۳۶۶۸۵۵۵۵، ۰۳۱۳۶۲۰۲۰۲۰)، خورشید (تلفن: ۰۳۴۳۲۲۲۲۱۲۷، ۰۳۴۳۲۲۲۲۲۵۵)، یا سیدالشهدا (تلفن: ۰۳۱۳۲۳۵۰۲۱۲، ۰۳۱۳۲۳۵۰۲۱۶).  

برنامه تماس خانواده: در صورت جدایی از اعضای خانواده، یک مکان برگشت اشکار (برای مثالً منزل یکی از اقوام در خارج از محدوده خطر) یا یک نقطه تجمع اضطراری در مرکز شهر اصفهان یا میدان امام حسین تعیین کنید . این برنامه‌ریزی، جنبه مهمی از آمادگی روانی است که به افت نگرانی در رابطه جدایی از عزیزان پشتیبانی می‌کند و شانس گردهمایی مجدد را افزایش می‌دهد.  

نهادهای مرتبط و منبع های پشتیبانی محلی در اصفهان

در زمان بحران، همکاری و هماهنگی با نهادهای رسمی و منفعت گیری از منبع های محلی، از اهمیت بالایی برخوردار است:

• مرکز مدیریت بحران استان اصفهان: این مرکز مسئول خبر‌رسانی‌های رسمی، هماهنگی و مدیریت حالت در سطح استان است . شماره تماس اضطراری ۱۱۲ (سامانه امداد و نجات هلال احمر) نیز مربوط به این مرکز است. سازمان مدیریت بحران سرزمین به طور کلی بر آمادگی در برابر حوادث غیرمترقبه نظارت دارد و کارگاه‌های آموزشی برای مسئولین برگزار می‌کند.  
• شهرداری اصفهان (سامانه ۱۳۷): این سامانه برای پاسخگویی به سوالات شهروندان و هماهنگی‌های شهری در زمان بحران می‌تواند مورد منفعت گیری قرار گیرد .
• مرکز آموزش سلامت ناحیه ۳ اصفهان: این مرکز، واقع در خیابان باغ گلدسته، می‌تواند دوره‌های آموزشی پناه‌گیری و پشتیبانی‌های اولیه را برگزار کند. تماس با این مراکز برای شرکت در دوره‌های آموزشی پیشنهاد می‌شود .
• دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه اصفهان: این دو مرکز علمی مهم می‌توانند در تدوین دستورالعمل‌های اضطراری برای محله‌ها و مدارس استان اصفهان نقش حیاتی ایفا کنند . دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز دوره‌های آموزشی مدیریت اورژانس در حوادث پرتوی و هسته‌ای را برای پرسنل بیمارستان‌ها برگزار کرده است، که نشان‌دهنده ظرفیت علمی و آموزشی این دانشگاه در حوزه آمادگی در برابر حوادث پرتوی است.  
• همکاری با استانداری اصفهان و سپاه صاحب‌الزمان اصفهان: برای یک جواب جامع و مؤثر به بحران، همکاری نزدیک بین نهادهای مدنی و نیروهای نظامی و امنیتی الزامی است.

این پیشنهاد‌ها بر چه پایه‌ای‌اند؟ منبع های علمی معتبر

دستورالعمل‌ها و پیشنهاد‌های اراعه شده در این گزارش، بر پایه منبع های رسمی و مورد قبول بین‌المللی تنظیم شده‌اند. این منبع های شامل:

• سازمان جهانی بهداشت (WHO)
• آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)  
• سازمان حفاظت محیط‌زیست آمریکا (EPA)

اصول اساسی حفاظت در برابر تشعشع شامل «افت زمان تماس» (به حداقل رساندن زمان زمان قرار گرفتن در معرض تشعشع)، «افزایش فاصله» (دور شدن از منبع تشعشع) و «پناه‌گیری پشت سپر فیزیکی» (منفعت گیری از مانع ها فیزیکی همانند دیوارها و خاک برای محافظت) از پایه‌های علمی این پیشنهاد‌ها می باشند. این اصول، راهنمای همه عمل های محافظتی در برابر حوادث هسته‌ای و پرتوی در سطح جهانی می باشند و ضمانت‌کننده اثربخشی راهنمایی‌های اراعه شده می‌باشند.  

جمع‌بندی: آمادگی، اسایش‌قسمت و الزامی برای اصفهان

مقصد مهم از تهیه این راهنما، افزایش آگاهی و افت هراس بی‌پایه در بین مردم شریف اصفهان در شرایط اضطراری احتمالی است. این گزارش مشخص می کند که در حالی که نگرانی‌ها در رابطه تأسیسات هسته‌ای در نزدیکی اصفهان طبیعی است، با فهمیدن علمی از موقعیت این تأسیسات و اتخاذ قدم‌های عملی و برنامه‌ریزی‌شده، می‌توان به طور مؤثری از خود و خانواده محافظت کرد.

توانایی واقعی شهروندان اصفهانی، لزوم دسترسی به اطلاعات کاربردی و قابل فهمیدن را برجسته می‌سازد. فهمیدن این که چطور فاصله، زمان و پناه‌گیری فیزیکی می‌توانند به گفتن اصول بنیادین محافظت در برابر تشعشعات عمل کنند، به شهروندان امکان می‌دهد تا با مطمعن بیشتری به پیشنهاد‌های رسمی عمل کنند. علاوه بر این، شناخت نهادهای مسئول و منبع های محلی، از جمله سازمان هواشناسی استان اصفهان برای خبر از جهت باد و مدیریت بحران برای هشدارهای رسمی، برای عکس العمل مؤثر و هماهنگ الزامی است.

آماده‌سازی یک کیف اضطراری جامع و تدوین یک برنامه ارتباطی خانوادگی، نه تنها آمادگی فیزیکی را افزایش می‌دهد، بلکه به طور قابل توجهی به اسایش روانی در روبه رو با ناشناخته‌ها پشتیبانی می‌کند. آگاهی، نه‌تنها ایمنی می‌آورد، بلکه اسایش را نیز افزایش می‌دهد. “اصفهان امروز” از شهروندان دعوت می‌کند این نوشته را در گروه‌های خانوادگی، محله‌ای و حتی محیط کار به اشتراک بگذارند و درمورد‌اش با دیگران او مباحثه کنند. آمادگی، نیازی به هراس ندارد؛ بلکه یک قدم منطقی و الزامی برای نگه داری امنیت و اسایش در هر جامعه‌ای است.