راهنمای کامل کاشت انگور از صفر تا صد

تحریریه اصفهان: انگور از آن دسته میوه‌هایی است که از قدیم تا امروز، پای ثابت تعداد بسیاری از باغ‌ها و سفره‌های ایرانی بوده؛ چه در قالب خوشه‌های تازه و آبدار و چه به شکل کشمش، شیره یا سرکه. این میوه شیرین و دوست‌داشتنی، نه‌فقط از نظر اقتصادی و کشاورزی، بلکه از نظر تغذیه‌ای هم جایگاه اختصاصی‌ای دارد. اگر سری به باغ‌های مناطق گرمسیر ایران بزنید، به گمان زیادً درختان انگوری را می‌بینید که سال‌ها است بار خواهند داد و تا این مدت هم سرحال و پرمحصول‌اند.

اما انگور کاشتنش فقط گذاشتن یک نهال در خاک نیست. اگر واقعاً جستوجو نتیجه گرفتن و برداشت میوه‌های درشت، شیرین و سالم هستید، باید از همان ابتدا مسیر درستی را انتخاب کنید؛ از انتخاب نهال و خاک مناسب گرفته تا کوددهی، آبیاری و حتی برداشت اصولی.

در این راهنما، تلاش کرده‌ایم همه نکاتی که یک باغدار تازه‌کار یا حتی حرفه‌ای باید بداند را به زبان ساده، خلاصه و کاربردی برایتان بیاوریم.

 زیاد تر بخوانید: 

شرایط مناسب برای کاشت انگور

توانایی نشان داده که انگور در مناطق نسبتاً گرم و خشک کارکرد بهتری دارد. هرچند برخی از رقم های آن در برابر سرما هم مقاومت خوبی دارند، اما اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که زمستان‌های زیاد سرد یا بهارهای یخبندان دارد، باید حواستان جمع باشد.

نور خورشید

 انگور عاشق آفتاب است! هر چه مقدار نور زیاد تر باشد، رشد گیاه سریع تر و خوشه‌ها پرتر و شیرین‌تر خواهند می بود. اگر زمین‌تان در سایه یا کنار دیوار بلند است، بهتر است به‌فکر گیاه فرد دیگر باشید.

خاک مناسب

خاک سبک با زهکشی خوب برای این کار ایده‌آل است. ترکیبی از شن، رس و مواد آلی بهترین انتخاب است. اگر خاک شما سنگین و رسی است، بهتر است قبل از کاشت با کود دامی پوسیده، شن و خاک‌برگ اصلاحش کنید.

پی‌اچ خاک

 بهترین محدوده برای رشد انگور pH نزدیک به ۶ تا ۷ است. اگر خاک اسیدی یا قلیایی باشد، بهتر است با آهک یا گوگرد اصلاح شود.

بهترین زمان کاشت نهال انگور

اگر از کشاورزان باتجربه سوال کنید، بیشترشان زمان مناسب برای کاشت را «اواخر زمستان تا اغاز بهار» معارفه می‌کنند؛ وقتی‌که زمین یخ‌زده نیست ولی تا این مدت رطوبت دارد. در مناطق گرم‌تر، حتی می‌توان کاشت را به پاییز موکول کرد، یقیناً به شرط این که سرمای ناگهانی غافلگیرتان نکند.

راه حلهای گوناگون کاشت انگور 

راه‌های مختلفی برای تکثیر انگور وجود دارد و هرکدام بسته به منطقه، بودجه، وسعت زمین و توانایی باغدار انتخاب می‌شود:

قلمه‌زنی

 یکی از راه حلهای اقتصادی و متداول است. طبق معمولً قلمه‌ها از شاخه‌های دو ساله و سالم در پاییز جدا خواهد شد و تا بهار در محیط مرطوب نگهداری خواهد شد. این روش زمان‌بر اما کم‌هزینه است.

نهال‌کاری

 مناسب افرادی‌ست که به جستوجو نتیجه سریع تر می باشند. با خرید نهال آماده از نهالستان معتبر، می‌توان در همان سال اول رشد محسوسی مشاهده کرد.

خوابانیدن شاخه

 یک راه سنتی و دلنشین که زیاد تر در باغ‌های خانگی منفعت گیری می‌شود. کافی است شاخه‌ای از بوته مادر را در خاک دفن کرده و مدتی صبر کنید. هنگامی ریشه زد، شاخه را جدا می‌کنید و یک نهال تازه خواهید داشت.

آماده‌سازی خاک و زمین برای کاشت انگور

پیش از کاشت، آماده‌سازی زمین زیاد مهم است. مرحله های زیر باید با دقت انجام شود:

1. آزمایش خاک: بازدید PH، مواد آلی و عناصر غذایی، برای اصلاح دقیق.

2. شخم‌زنی: زمین را تا عمق ۵۰ سانتی‌متر شخم زده و با کود دامی پوسیده ترکیب کنید.

3. تشکیل زهکش: اگر زمین سنگین و رسی است، باید کانال‌های زهکشی تشکیل شود تا از پوسیدگی ریشه جلوگیری شود.

4. طراحی ردیف‌ها: جهت ردیف‌های کاشت باید به‌طوری باشد که بیشترین نور خورشید به درخت برسد (شرق به غرب).

مرحله های قدم‌به‌قدم کاشت نهال انگور

1. حفر چاله: چاله‌ای به عمق و عرض ۵۰×۵۰×۵۰ سانتی‌متر آماده کنید.

2. پرکردن چاله: ترکیبی از خاک سطحی، کود حیوانی پوسیده، مقداری خاک برگ و ماسه را داخل چاله بریزید.

3. قرار دادن نهال یا قلمه: ریشه‌ها را به آرامی باز کنید، طوری که به‌سمت پایین قرار بگیرند. خاک اطراف را فشرده کنید.

4. آبیاری اولیه: بلافاصله سپس از کاشت، آبیاری عمیق انجام دهید تا هوا از اطراف ریشه خارج شود.

5. پوشش مالچ: برای نگه داری رطوبت و جلوگیری از علف‌های هرز، از مالچ طبیعی همانند برگ خشک منفعت گیری کنید.

فواصل کاشت، داربست و نورگیری

برای نورگیری بهتر و پیشگیری از بیماری، فاصله بین نهال‌ها باید مراعات شود. در باغ‌های سنتی طبق معمولً فاصله ۲×۳ متر و در باغ‌های مکانیزه بسته به رقم و سیستم داربست تنظیم می‌شود. داربست‌های T یا Y شکل رایج‌ترین نوع می باشند که با منفعت گیری از سیم‌های افقی به شاخه‌ها جهت خواهند داد.

مراقبت‌های سپس از کاشت

آبیاری:

در سال اول، هفته‌ای یک‌بار آبیاری منظم الزامی است. با افزایش سن درخت، دفعات آبیاری کمتر و عمیق‌تر می‌شود. در تابستان‌ها به‌اختصاصی در مناطق گرم، آبیاری منظم علتکیفیت بهتر میوه خواهد شد.

کوددهی:

در سال اول، منفعت گیری از کود دامی پوسیده کافی است. از سال دوم به سپس می‌توان از کودهای ازته، فسفره، پتاسه، منیزیم و کود حیوانی به‌صورت ترکیبی منفعت گیری کرد. زمان مناسب برای کوددهی، قبل از اغاز فصل رشد (اواخر زمستان) و سپس از برداشت محصول است.

هرس:

هرس در زمستان (هرس خشک) برای شکل‌دهی درخت و تحکیم شاخه‌های مهم انجام می‌شود. در تابستان نیز هرس سبز برای حذف شاخه‌های اضافی و تهویه بهتر انجام می‌شود. هرس صحیح علتافزایش باردهی و افت بیماری‌ها می‌شود.

مدیریت آفات و بیماری‌ها

درخت انگور همان گونه که باردهی بالایی دارد، در برابر برخی آفات و بیماری‌ها نیز صدمه‌پذیر است. آشنایی با علائم اولیه و عمل های پیشگیرانه می‌تواند نقش مهمی در نگه داری سلامت تاکستان ایفا کند:

• سفیدک سطحی: لکه‌های سفید روی برگ و خوشه، قابل کنترل با گوگرد مایع.

• سفیدک دروغین: لکه‌های زرد و سوخته روی برگ‌ها، منفعت گیری از بردوفیکس مؤثر است.

• کرم خوشه‌خوار: سوراخ در دانه‌ها و ریزش خوشه، کنترل با تله نوری و سموم تخصصی.

• زنجره مو: افت رشد شاخه‌ها و زردی برگ، کنترل از طریق روغن ولک و حذف علف‌های اطراف.

در کنار سم‌پاشی اصولی، هرس به‌موقع، تهویه مناسب، آبیاری مدیریت‌شده و منفعت گیری از رقم های مقاوم، با اهمیت ترین راهکارهای افت بیماری‌ها می باشند.

انتخاب بهترین رقم برای کاشت

در انتخاب رقم مناسب باید مواردی همانند نوع خاک، اقلیم منطقه، بازار مقصد (مصرف تازه یا کشمش) را در نظر گرفت. از جمله رقم های معروف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عسگری: شیرین، بی‌دانه، مناسب برای تازه‌خوری.

• یاقوتی: زودرس، دانه‌دار، مناسب مناطق معتدل.

• ترکمن ۴: مقاوم، باردهی بالا، قابل کشت در مناطق خشک و سرد.

• بلک سیدلس: بی‌دانه، مناسب صادرات.

• فخری: مخصوص تهیه کشمش، با کیفیت بالا.

نکاتی درمورد برداشت انگور و نگهداری آن

برداشت انگور وقتی انجام می‌شود که دانه‌ها کاملاً رسیده و شیرین باشند. این زمان بسته به نوع رقم، اقلیم و مقصد مصرف (تازه‌خوری یا کشمش) متفاوت است. برای تازه‌خوری بهتر است صبح سریع یا عصر زمان برداشت شود تا دمای خوشه پایین باشد. اگر تصمیم نگهداری طویل یا صادرات دارید، باید از سردخانه با دمای ۰ تا ۱ درجه و رطوبت ۹۰٪ منفعت گیری شود.

سوال‌های متداول

خاک مناسب برای رشد درخت انگور چه ویژگی‌هایی دارد؟

درخت انگور در خاک‌های سبک، شنی-رسی، با زهکشی مناسب و pH بین ۶ تا ۷ بهترین رشد را دارد. اصلاح خاک با کود دامی پوسیده و مواد آلی قبل از کاشت پیشنهاد می‌شود.

چه مقدار آبیاری برای درخت انگور ملزوم است؟

در سال اول، هفته‌ای یک‌بار آبیاری کافی است. در سال‌های سپس، بسته به شرایط آب‌وهوایی و سن درخت، آبیاری باید کمتر اما عمیق‌تر انجام شود.

درخت انگور به چه نوع کودهایی نیاز دارد؟

سال اول با کود حیوانی پوسیده اغاز می‌شود. از سال دوم به سپس، ترکیبی از کودهای ازته، فسفره، پتاسه و منیزیم همراه با کود حیوانی پیشنهاد می‌شود.

چرا هرس درخت انگور اهمیت دارد؟

هرس علتافزایش باردهی، شکل‌دهی درخت، افت بیماری‌ها و تهویه بهتر شاخه‌ها می‌شود. هرس خشک در زمستان و سبز در تابستان انجام می‌شود.

جمع‌بندی

کاشت انگور اگرچه ساده به نظر می‌رسد، اما نیاز به برنامه‌ریزی، دقت و صبر دارد. انتخاب رقم مناسب، آماده‌سازی دقیق زمین، مراعات فاصله‌ها، آبیاری منظم و کنترل آفات و بیماری‌ها، رمز پیروزی در این مسیر است. اگر همه مرحله های با دقت اجرا شود، یک نهال انگور می‌تواند تا بیشتر از ۵۰ سال برای شما محصول بدهد.