حفاظت از میراث اصفهان؛ آزمون مسئولیت‌پذیری ما

اصفهان، این نگین بی‌همتای ایران، تنها یک پهنه از این سرزمین نیست؛ کتابی زنده از هزاران سال تاریخ، فرهنگ و هنر است که در هر صفحه‌اش، نقش یک گنبد فیروزه‌ای، عکس پلی سنگی یا حکایت میدانی باشکوه جا گرفته است. میدان نقش جهان، مسجد جامع، پل خواجو، سی‌وسه‌پل و صدها خانه و گذر تاریخی، نه فقط از خشت و سنگ ساخته شده‌اند، بلکه تکه‌هایی از حافظه جمعی ما را در خود نگه می‌دارند. این‌ها امانتی می باشند از نیاکانمان که با هنر، عشق و توانایی بی‌نظیر ساخته شده و اکنون بر دوش ماست که آن را سالم و سرافراز به آیندگان بسپاریم. اما این امانت همیشه در امنیت نیست.

هر روز، تهدیدهایی تازه بر آن سایه می‌افکند؛ از پروژه‌های شتاب‌زده عمرانی و گسترش بی‌برنامه شهری گرفته تا افتبودجه برای مرمت و احیا. حتی خطراتی طبیعی یا انسان ساز، همچون فرونشست زمین در محدوده میدان نقش جهان و فرسودگی بافت‌های تاریخی، آینده این گنجینه را مبهم می‌کند. تعداد بسیاری از خانه‌های تاریخی، سال‌ها است در انتظار دستی مرمت‌گر مانده‌اند و هر بار که بام‌شان فرو می‌ریزد یا دیواری ترک برمی‌دارد، بخشی از هویت این شهر آرام آرام از بین می‌رود. با این حال، تاریخ اصفهان نشان داده که هر جا مردم و مسئولان کنار هم ایستاده‌اند، امید به برگشت حیات به یک بنای تاریخی مجدد زنده شده است. خانه‌هایی که با اندوخته و عشق خیرین و دوستداران میراث فرهنگی مرمت و به موزه یا مرکز فرهنگی بدل شده‌اند، بافت‌هایی که با وجود گردشگران رونق یافته و بناهایی که با همت جمعی از تخریب نجات یافته‌اند، گواه روشن این همراهی می باشند.

میراث‌داری تنها ماموریت یک اداره یا نهاد خاص نیست؛ این مسئولیتی است ملی و همگانی که از قوه قضاییه و شهرداری گرفته تا دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و خود شهروندان باید در آن نقش‌آفرینی کنند.فرهنگ‌سازی و آگاه‌کردن نسل جوان نیز از ارکان این مسیر است. اگر فرزندان ما بدانند که این بناها تنها «آثار قدیمی» نیستند، بلکه سند هویت و ریشه‌های آنان‌اند، آنگاه خودشان به بهترین میراث‌بانان تبدیل خواهند شد.

قوانین و برنامه‌های ملی همانند قانون حمایتاز مرمت بافت‌های تاریخی یا سند گسترش گردشگری نیز ابزارهایی مهم در این راه می باشند، اما این ابزارها بدون اراده، هماهنگی و مطالبه‌گری مردم، به نتیجه نخواهند رسید.حفاظت از میراث اصفهان، یعنی پاسداری از قبل، اما نه برای غرق شدن در نوستالژی؛ بلکه به‌گفتن اندوخته‌گذاری بر آینده‌ای که در آن زیبایی، فرهنگ و هویت هم چنان زنده و پویاست.

بیایید فکر کنیم روزی را که میدان نقش جهان، پل‌های تاریخی و خانه‌های قدیمی تنها در قاب عکس و کتاب باقی مانده باشند؛ آیا آن روز، حسرت و افسوس، جای خالی امروزمان را پر نخواهد کرد؟

اکنون زمان عمل است. اصفهان به نگاه و دست پشتیبانی همه ما نیاز دارد. بیایید همه، از مردم گرفته تا مسئولان و نهادها، دست در دست هم بدهیم و این امانت بی‌بدیل را از گزند زمان و غفلت در امان نگه داریم. اگر امروز مسئولانه عمل کنیم، فردا فرزندانمان نیز می‌توانند با غرور و شگفتی، در میدان نقش جهان، زیر گنبدهای فیروزه‌ای و بر سنگ‌فرش‌های تاریخ قدم بزنند و بگویند: «این میراث را با عشق از پدرانمان دریافت کردیم و به آیندگان سپردیم.»