پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و امنیتی حذف متولی تشکیل ۲۵٪ گوشت قرمز

در مهرماه ۱۴۰۴ خبری بی‌سابقه و شوکه‌کننده جامعه عشایری ایران و فعالان حوزه تشکیل و امنیت غذایی را فراگرفت؛ خبر انحلال یا ادغام سازمان امور عشایر ایران که بیشتر از چهار دهه، تنها متولی رسمی پیگیری امور یکی از مولدترین و مظلوم‌ترین جوامع در سرزمین بوده است. این تصمیم که در اغاز روز ملی روستا و عشایر اظهار شد، نه تنها جامعه عشایری را دچار نگرانی و ناراحتی عمیق کرد بلکه عکس العمل گسترده کارشناسان، مدیران، نمایندگان عشایر و فعالان فرهنگی و اجتماعی را به جستوجو داشت. کارشناسان حوزه کشاورزی، امنیت غذایی و فرهنگ پافشاری دارند که انحلال یا ادغام این نهاد، به معنی حذف متولی‌ای است که سال‌ها به گفتن حمایتکننده و نماینده‌ی قانونی زندگی عشایر در ایران ایفای نقش کرده است. این عمل به بهانه‌ی “چابک‌سازی دولت” انجام می‌شود، در حالی که منتقدان اعتقاد دارند این سیاست در رابطه این چنین سازمان تخصصی و حیاتی، نه تنها چابک‌سازی نیست، بلکه «خودکشی تشکیل» و «مشکلاتزایی اجتماعی» است. جامعه عشایری، با این که کمتر از دو درصد جمعیت سرزمین را راه اندازی می‌دهد، اما به حرف های بیژن زیلایی، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عشایری استان خوزستان، «نقش ارزنده‌ای در اقتصاد و امنیت غذایی دارد» و بعد از شهر و روستا، سومین جامعه زیستی سرزمین است که نیازمند تحکیم جدی است.

جایگاه تاریخی عشایر: «ذخائر انقلاب» و پشتوانه‌های استقلال ایران

دقت به نقش استراتژیک عشایر در نگه داری استقلال، امنیت و فرهنگ ایران، ریشه‌ای تاریخی در جمهوری اسلامی دارد و حذف متولی آنان را به قضیه‌ای ملی تبدیل کرده است.

انحلال سازمان عشایر: «تیشه به ریشه تشکیل و خاموشی صدای بی‌صدایان»

بعد از مطرح خبر انحلال سازمان امور عشایر، مهدی جمالی‌نژاد، استاندار اصفهان، با صراحت این تصمیم را یک تهدید بزرگ توصیف کرد. او در او مباحثه با ایسنا، انحلال سازمان عشایر را تهدیدی برای امنیت غذایی، هویت فرهنگی و امنیت مرزها دانست و او گفت که این سازمان عملاً «صدای عشایر در دولت» است و مطالبات و دغدغه‌های آنان را مستقیماً به سیاست‌گذاران منتقل می‌کند.

استاندار اصفهان با گفتن این که جامعه عشایر یکی از جوامع سه‌گانه ایران است که مراکز تشکیل و ضامن امنیت‌غذایی سرزمین می باشند، اظهار کرد:

«یک چهارم و نزدیک به ۲۵ درصد از گوشت قرمز و ۳۵ درصد صنایع‌دستی سرزمین توسط این جامعه بی‌ادعا، تشکیل می‌شود، این چنین در حوزه‌های گوناگون و به‌اختصاصی گردشگری و صنایع دستی دارای ظرفیت‌های زیاد بسیاری می باشند.»

آخرین و جدیدترین اخبار سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، کارگری ، ورزشی، حوادث و سلامتی ، استان اصفهان و ایران را در وب سایت اصفهانیا دنبال کنید

او این چنین بر نقش پدافند غیرعامل انسانی و مرزداران بی‌مزد و منت بودن عشایر پافشاری کرد و افزود: سازمان امور عشایر با انعطاف‌پذیری اداری در طول چهار دهه قبل، منشأ خدمات بی‌بدیلی بوده و هرگونه ادغام یا انحلال آن در دیگر دستگاه‌ها، جهت صدمه و اختلال در خدمت‌رسانی به جامعه عشایری می‌شود.

پیامدهای شش‌گانه تصمیم انحلال از دیدگاه استاندار اصفهان

جمالی‌نژاد مخالفت با انحلال سازمان امور عشایر را مبتنی بر دلایل منطقی دانست که اولین آن تخصصی بودن مسائل عشایری است. ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی عشایر ایران زیاد پیچیده و نزدیک از جامعه یکجانشین است. ادغام این نهاد تخصصی در سازمان‌های بزرگ‌تر، علتخواهد شد که مسائل عشایری در برتری‌های پایین‌تر قرار گیرد و تخصص بی همتا این حوزه به حاشیه رانده شود.

دومین علت منطقی، خطر نادیده گرفتن هویت و فرهنگ عشایری است. عشایر حاملان میراث فرهنگی، آداب و رسوم و زبان‌های اصیل ایرانی می باشند و سازمان امور عشایر نقش مستقیمی در نگه داری و ترویج این گنجینه‌های مورد قیمت دارد. ادغام این سازمان می‌تواند تبدیل کمرنگ شدن این مأموریت حیاتی شود.

سومین علت مخالفت، تضعیف اقتصاد تولیدمحور عشایر و چهارمین علت، تأثیر منفی بر امنیت غذایی و مرزی است. تضعیف نظام تشکیل عشایری مستقیماً بر امنیت غذایی سرزمین اثرگذار است؛ چرا که بخشی از تولیدات دامی و پروتئینی سرزمین به این قشر وابسته است. این چنین، وجود عشایر در مناطق مرزی به‌گفتن «مرزبانان طبیعی» نقش پدافندی و امنیتی غیرقابل‌انکاری دارد.

پنجمین علت، افت اثربخشی خدمات‌رسانی است، چرا که سازمان امور عشایر به علت ساختار مأموریتی متمرکز و چابک خود، قادر است خدمات را به‌صورت میدانی و مستقیم در مناطق عشایری اراعه دهد. در نهایت، ششمین علت، توانایی تاریخی ناموفق ادغام‌ها است. انحلال سازمان امور عشایر و ادغام آن در نهادهای دیگر، در واقع نوعی عقب‌گرد استراتژیک خواهد می بود که نه‌تنها مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه می‌تواند مشکلاتهای جدیدی در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی تشکیل کند.

شوکه‌ عشایر و هشدارهای جدی مدیران از پیامدهای اقتصادی و اجتماعی

علاوه بر اظهارات استاندار، مدیران و نمایندگان جامعه عشایری نیز به شدت به این تصمیم عکس العمل نشان داده‌اند و پیامدهای آن را فاجعه‌بار دانسته‌اند. بیژن زیلایی، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عشایری استان خوزستان، ضمن انتقاد شدید به تصمیم انحلال، آن را غیرکارشناسی و ضدملی توصیف کرده و پافشاری کرده است که عشایر با مشکلاتهای جدی همانند فراهم آب آشامیدنی، تردد و علوفه دامی روبه رو‌اند و این چنین تصمیمی در شرایط بحرانی، فاجعه‌بار خواهد می بود.

زیلایی درمورد حالت جاری جامعه عشایری که تحت فشارهای زیاد است، هشدار داده است:

«این سازمان فقط با ۱۳۰۰ نفر نیروی انسانی و حداقل امکانات، خدمات بزرگی اراعه می‌دهد و نباید قربانی سیاست‌های کوچک‌سازی دولت شود.»

او این چنین هشدار داد که با انحلال سازمان، قیمت گوشت افزایش یافته، دامداران ناچار به مهاجرت به شهرها خواهد شد و مشکلات اجتماعی و اقتصادی در حاشیه‌نشینی افزایش خواهد یافت. علی، یکی از عشایر از کهگیلویه، نیز در عکس العمل به خبر انحلال سازمان حرف های است: «اگر این چنین اتفاقی بیافتد ما مجبوریم دام‌هایمان را بفروشیم و به شهر کوچ کنیم، این یعنی آخر سبک زندگی عشایری و نابودی اقتصاد دامداری منطقه.»

انحلال سازمان عشایر: همسویی ناخواسته با دشمنان وحدت ملی

در بیانیه‌ای که توسط جمعی از فعالان فرهنگی و اجتماعی ایلات و عشایر ایران صادر شد، صراحتاً اعتراض به انحلال سازمان امور عشایر اظهار شده است. این بیانیه، این تصمیم را همسو با سیاست‌های یک قرن پیش در عرصه «تخته‌قاپو و اسکان اجباری عشایر» دانست؛ سیاستی که مقصد آن نابودی و ریشه‌کنی یکی از مولدترین جوامع ایران، فرهنگی کهن و بخشی از هویت اجتماعی و تاریخی این سرزمین می بود.

در بیانیه پافشاری شده است:

«تصمیم به انحلال سازمان امور عشایر، جهت ناامنی روانی و برهم زدن اسایش اقوام خواهد شد. عشایر، مرزداران غیور و حافظان تمامیت ارضی سرزمین، با این تصمیم مقصد قرار گرفته‌اند.»

فعالان فرهنگی و اجتماعی ایلات و عشایر ایران ضمن اظهار نارضایتی شدید از این تصمیم تبعیض‌آمیز، «روز ملی روستا و عشایر» را در اعتراض به حذف جامعه دیرپای عشایری از قشربندی اجتماعی سرزمین، “روز عزای عشایر” نامیده‌اند و از مجلس شورای اسلامی و دولت خواسته‌اند که این تصمیم غیرکارشناسی را فوراً از دستور کار خارج کنند.

راهکار صحیح: تحکیم، نوسازی و توانمندسازی سازمان عشایری

حجت‌الاسلام علی وحدانی فر، امام جمعه دهدشت، با پافشاری بر جایگاه فرهنگی و اقتصادی جامعه عشایری، حرف های است: «این سازمان هزینه‌ای برای سرزمین ندارد و باید تحکیم شود.» او از نمایندگان استان خواسته است که در محافظت از این نهاد مؤثر و مولد ورود کرده و اجازه ندهند ادغام آن صورت گیرد.

جمالی‌نژاد نیز در جمع‌بندی خود، راه حل صحیح را تحکیم، نوسازی و توانمندسازی سازمان عشایری با اراعه بودجه کافی، به‌کارگیری نیروهای جوان و متخصص و منفعت گیری از فناوری‌های روز برای بهبود خدمات‌رسانی به این قشر زحمتکش و تولیدکننده دانست. وی عشایر را اندوخته‌ای ملی دانست و او گفت: نگه داری نهادی که مستقیماً مسئول خدمت‌رسانی به آنان است، یک الزام انکارناپذیر برای گسترش متوازن و پایدار سرزمین است.