شدت بحرانی ۳۴ سانتی‌متر در سال (مطالعه تازه)

اصفهان امروز_ راضیه چنگیز نائین:  فرونشست زمین،  یک بحران نهان اما ویرانگر در ایران است. بر پایه یک پژوهش تازه، ایران اکنون در بین «شدیدترین کانون‌های فرونشست جهان» قرار دارد، به طوری که برخی مناطق با نرخ دلواپس‌کننده تا ۳۴ سانتی‌متر (بیشتر از یک فوت) در سال در حال فرونشست می باشند. این مقدار نشست زمین، جان هزاران نفر را تهدید کرده و زیرساخت‌های حیاتی سرزمین را به خطر انداخته است.

به تازگی پژوهشی در Live Science انتشار شده است که  نشان می دهد که چرا ایران به یکی از شدیدترین کانون‌های فرونشست زمین تبدیل شده است؟ کدام شهرها در خطر بیشتری می باشند و فرونشست چه بر سر ایران می آورد. در ادامه ترجمه این مقاله و پژوهش مهم  را می خوانید: 

تخلیه آب زیرزمینی، محرک مهم فرونشست در ایران

علت مهم این اتفاق سریع، تخلیه شدید آب از آبخوان‌های زیرزمینی سرزمین است. مطابق این تحقیق تازه، بیشتر از ۳۱,۴۰۰ کیلومتر مربع از ایران—که مساحتی تقریباً معادل ایالت مریلند آمریکا است—هم‌اکنون با سرعتی بیشتر از ۱۰ میلی‌متر (۰.۳۹ اینچ) در سال در حال حرکت رو به پایین است.

در یک مثال شدید، سطح زمین در نزدیکی شهر رفسنجان در مرکز ایران، با نرخی بیشتر از ۳۴ سانتی‌متر (۱۳ اینچ) در سال افت یافته است.

ربط فرونشست با کشاورزی و افتآب

کارشناسان هشدار خواهند داد که این فرونشست، نزدیک به ۶۵۰,۰۰۰ نفر را در معرض خطر بالاتر ناشی از تغییرات سطح زمین قرار می‌دهد؛ خطراتی چون افتآب و ناامنی غذایی. قسمت عمده‌ای از این مشکل به خشکسالی‌های مداوم در سرزمین بازمی‌گردد.

• در ایران، نزدیک به ۶۰ درصد از منبع های آب مصرفی از آبخوان‌های زیرزمینی فراهم می‌شود.

آخرین و جدیدترین اخبار سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، کارگری ، ورزشی، حوادث و سلامتی ، استان اصفهان و ایران را در وب سایت اصفهانیا دنبال کنید

• جسیکا پین، کاندیدای دکترا در دانشگاه لیدز و همکارانش، با منفعت گیری از داده‌های راداری ماهواره سنتینل-۱ آژانس فضایی اروپا، تغییرات سطح زمین در طول هشت سال (۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲) را نقشه‌برداری کردند.

• آن‌ها ۱۰۶ منطقه فرونشست را شناسایی کردند که در کل ۱۲,۱۲۰۰ مایل مربع یا نزدیک به ۲٪ از مساحت سرزمین را پوشش خواهند داد.

• پین پافشاری می‌کند: «نرخ‌های فرونشست در ایران از سریع‌ترین‌ها در جهان است.» او اضافه می‌کند که ۷۷٪ از موارد فرونشست سریع تر از ۱۰ میلی‌متر در سال، با وجود فعالیت‌های کشاورزی مرتبط می باشند.

به گفتن مثال، در نزدیکی رفسنجان، به علت آب و هوای زیاد خشک، وجود باغات پسته و منفعت گیری سنگین از منبع های آب زیرزمینی، نرخ فرونشست به ۱۳ اینچ (۳۴ سانتی‌متر) در سال رسیده است. پین می‌گوید: «احتمالا ۳۴ سانتی‌متر در سال رقم بزرگی به نظر نرسد، اما در ۱۰ سال، زمین نزدیک به ۳ تا ۴ متر (۱۰ تا ۱۳ فوت) پایین می‌رود؛ این واقعاً شدید است.»

فرونشست جبران‌ناپذیر: از دست رفتن دائمی ظرفیت آبخوان‌ها

یکی از دلواپس‌کننده‌ترین یافته‌های این پژوهش، برگشت‌ناپذیر بودن قسمت عمده‌ای از این فرونشست‌ها در هر ۱۰۶ منطقه شناسایی شده است.

مانوچهر شیرزایی، ژئوفیزیکدان در ویرجینیا تک، که در این پژوهش شرکت داشته است، می‌گوید: «نتیجه‌گیری دیدنی این مقاله این است که زیاد تر فرونشست‌های مرتبط با آب‌های زیرزمینی در ایران برگشت‌ناپذیر می باشند، که بر وخامت تخلیه آبخوان‌ها پافشاری می‌کند.»

• آبخوان‌ها همانند یک سطل شن و ماسه عمل می‌کنند. دانه‌های گل و لای و شن توسط آب از هم جدا نگه داشته خواهد شد.

• هنگامی آب بیشتر از حد و برای اولین بار برداشت می‌شود، این دانه‌ها نیروی کافی برای نگهداری از رسوبات و ساختمان‌های روی خود را نداشته و فشرده خواهد شد.

• در نتیجه، ذرات مسطح خواهد شد و سطح زمین در یک فرآیند غیرقابل برگشت پایین می‌آید. حتی اگر آب به سیستم بازگردد، نمی‌تواند سطح زمین را به جایگاه اولیه خود برگرداند.

عواقب وخیم برای شهر‌های ایران

پیامد‌های این فرونشست زیاد جدی است. شیرزایی می‌گوید: «شیب‌های تند تشکیل شده، علتایجاد شکاف‌ها و ناپایداری ساختاری خواهد شد و به ساختمان‌ها، جاده‌ها و خطوط راه‌آهن صدمه می‌زنند.»

• شهر‌های بزرگ ایران همانند تهران، کرج، مشهد، اصفهان و شیراز مستقیماً تحت تأثیر این اتفاق قرار دارند.

• تنها در شهر کرج، بیشتر از ۲۳,۰۰۰ نفر در مناطق با خطر بالا زندگی می‌کنند.

• پین می‌گوید: «شنیدن گزارش‌های تأثیرات فرونشست از همکاران ایرانی دشوار است، اما بر پایه روایت‌های غیررسمی، ساختمان‌هایی وجود داشته‌اند که باید تخلیه و رها می‌شدند.»

شهر‌ها و زیرساخت‌های در معرض خطر

پیامد‌های این فاجعه زیرزمینی در حال آشکار شدن در سطح شهرهاست.

خطر از دست رفتن منبع های آب شیرین

خطر مهم دیگر، از دست رفتن منبع های آب شیرین است. شیرزایی هشدار می‌دهد: «متراکم شدن مداوم آبخوان‌ها به این معنی است که قسمت بسیاری از ظرفیت ذخیره‌سازی برای همیشه از دست می‌رود. این کار افتآب را در طول خشکسالی‌ها بدتر می‌کند، تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی را افت می‌دهد و بازیابی را به طور فزاینده‌ای غیرممکن می‌سازد.»

فرونشست اتفاق‌ای منحصر به ایران نیست، اما نرخ‌های ثبت شده در این سرزمین زیاد حاد است. شیرزایی می‌گوید: «نرخ‌های اوج در ایران با مکزیکوسیتی و دره مرکزی کالیفرنیا رقابت می‌کند و آن را در بین شدیدترین کانون‌های فرونشست در جهان قرار می‌دهد.»