چرا اصفهان «جمعه‌بازار هنر و صنایع‌دستی» ندارد؟

اصفهان امروز_ راضیه چنگیز نائین: اصفهان، شهر هنر، پایتخت صنایع‌دستی ایران و جهان  و گنجینه‌ای بی‌همانند از ظرافت و زیبایی است. نام اصفهان در ذهن هر شنونده‌ای تداعی‌گر شاهکارهای دست‌ساز است. از فیروزه‌کوبی‌های درخشان و قلم‌زنی‌های پیچیده تا خاتم‌کاری‌های مینیاتوری و قلمکارهای رنگین، این شهر نه‌تنها موزه زنده هنر، بلکه زادگاه هنرمندان بی‌شماری است که چرخ اقتصاد را به چرخش درمی‌آورند. اما در این بین، همیشه یک جای خالی بزرگ و سوال‌برانگیز وجود داشته است که بیش‌ازپیش خودنمایی می‌کند: چرا اصفهان، بااین‌همه سابقه و اصالت، از داشتن یک «جمعه‌بازار هنر و صنایع‌دستی» درخور و اختصاصی محروم است؟ این غیاب، نه‌تنها یک خلأ فرهنگی است، بلکه یک زمان عظیم اقتصادی و گردشگری است که به‌سادگی ازدست‌رفته است، فرصتی که پیش‌تر با برگزاری رویدادهای هنری همچون «بازآرت» بخشی از تأثیرگذاری آن را دیده‌ایم.

ما در اصفهان، وارث یک تاریخ هنری درخشان هستیم، اما از پویایی و جریان‌سازی آن غافل مانده‌ایم. نگاه کنید به توانایی موفق پایتخت؛ «جمعه‌بازار پروانه» که اکنون با نام جدیدش در «باغ هنر» تهران برقرار می‌شود و به یک اتفاقات هفتگی، یک برند فرهنگی و یک جاذبه گردشگری تبدیل شده است که ده‌ها هزار نفر را از سراسر ایران گردهم می‌آورد. این بازار، نه‌تنها فضایی برای کسب‌وکار فراهم می‌کند، بلکه یک بستر تعاملی بین هنرمند و خریدار و یک محرک قوی برای گردشگری آخر هفته است. حال، این سوال جدی نقل می‌شود که چطور اصفهان با ریشه‌های هنری عمیق‌تر و تنوع صنایع‌دستی زیاد تر، تا این مدت نتوانسته است یک مکان اختصاصی و عظیم را برای این منظور فراهم آورد؟

تشکیل یک فضای متمرکز و بزرگ برای اراعه هفتگی آثار هنری و دست‌سازه‌ها در روز جمعه، می‌تواند هم‌زمان سه مقصد کلان را محقق سازد. اول، این بازار به‌شدت بر جذابیت گردشگری شهر می‌افزاید. گردشگر داخلی یا خارجی، برنامه‌ریزی سفر خود را طوری تنظیم خواهد کرد که حتماً روز جمعه را در اصفهان وجود یابد و بتواند از این مجموعه پربار خرید کند. این کار، نه‌تنها به‌صورت مستقیم علتافزایش فروش صنایع‌دستی می‌شود، بلکه به طور غیرمستقیم، زمان ماندگاری گردشگر در شهر و به‌تبع آن، درآمدزایی هتل‌ها، رستوران‌ها و دیگر خدمات گردشگری را افزایش خواهد داد و به یک برندسازی قوی برای اصفهان در سطح جهانی خواهد می بود. دوم این که، این بازار، حکم شریان حیاتی را برای کسب‌وکارهای کوچک و هنرمندان خرد ایفا می‌کند. تعداد بسیاری از صنعتگران خلاق و هنرمندان، توان پرداخت اجاره‌های سنگین مغازه‌ها در بازارهای سنتی یا مراکز تجاری را ندارند و کار خود را در کارگاه‌های کوچک یا منازل پی می‌گیرند. جمعه‌بازار با اراعه فضاهای ارزان و قابل‌دسترس، فرصتی عادلانه برای اراعه مستقیم محصولاتشان به خریدار فراهم می‌کند، واسطه‌ها را حذف کرده و حاشیه سود هنرمند را افزایش می‌دهد؛ این حمایتعملی از اشتغال‌زایی و تشکیل ملی است و سوم این که، این چنین محفلی، به یک کانون فرهنگی و اجتماعی تبدیل می‌شود؛ محلی برای دیدوبازدید هنرمندان، تبادل نظر، برگزاری کارگاه‌های زنده و تزریق انرژی و انگیزه به جامعه هنری شهر.

اصفهان می‌تواند از توانایی تهران الگو بگیرد، شهرداری می‌تواند فضایی با دسترسی مناسب، چه به‌صورت فضای باز بزرگ یا یک سالن گسترده را در نظر بگیرید و با یک مدیریت منسجم شهری، به این نیاز جواب دهد. مسئولان شهری، شورای شهر، میراث‌فرهنگی و گردشگری و این چنین اتاق بازرگانی و اصناف صنایع‌دستی، باید این مطرح را نه به‌گفتن یک هزینه، بلکه به‌گفتن یک اندوخته‌گذاری راهبردی و یک برتری گسترش شهری قلمداد کنند. اصفهان، باهویت هنری پررنگش، بیشتر از هر شهری در ایران با لیاقت داشتن یک جمعه‌بازار پررونق و دائمی برای هنرمندانش است. زمان آن فرارسیده که جمعه‌های نصف جهان را با رنگ‌وبوی صنایع‌دستی‌اش، رنگین‌تر سازیم. این مطالبه‌ای جدی، الزامی و حیاتی برای رونق اقتصادی و احیای فرهنگی شهری است که وجب به وجبش پر از هنر و هنرمند است.